Po inwazji Rosji na Ukrainę, bezpieczeństwo energetyczne stało się gorącym tematem w Europie - podobnie jak przystępność cenowa energii elektrycznej. Euronews przygląda się bliżej handlowi energią elektryczną, ujawniając importerów i eksporterów netto na kontynencie.
REKLAMA
W miarę narastania napięć geopolitycznych i coraz bardziej palącego kryzysu klimatycznego, Unia Europejska dąży do poprawy powiązań energetycznych między państwami członkowskimi.
Działając wspólnie, a nie jak rozproszona wspólnota, UE będzie mogła „zwiększyć swoje bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej oraz lepiej integrować odnawialne źródła energii z rynkami energii” – poinformowała Komisja Europejska.
Według Międzynarodowej Agencji Energii import i eksport energii elektrycznej między europejskimi krajami członkowskimi Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju znacznie wzrósł w ciągu ostatnich dwóch dekad.
Pytanie brzmi, które kraje mają najwyższy wskaźnik importu netto — czyli kupują więcej energii elektrycznej, niż sprzedają? A które są eksporterami netto, sprzedając więcej energii, niż kupują?
Spośród 35 krajów europejskich w 2024 r. 13 było eksporterami netto energii elektrycznej, podczas gdy 21 było importerami netto, według Eurostatu. Tylko jeden kraj, Cypr, zgłosił brak importu energii elektrycznej.
Zależność od importu
Głównym sposobem sprawdzenia, w jakim stopniu dany kraj polega na imporcie energii elektrycznej, jest spojrzenie na import netto jako procent całkowitego zużycia energii elektrycznej. Jeśli wskaźnik ten jest dodatni, oznacza to, że kraj importuje więcej energii elektrycznej niż eksportuje, podczas gdy wartość ujemna wskazuje, że kraj eksportuje więcej niż importuje.
Wśród 35 krajów w 2024 r. "import netto jako procent energii elektrycznej dostępnej do końcowego zużycia" wynosił średnio -0,5% w UE. Średnio kraje UE eksportują zatem więcej niż importują.
Najwyższy eksport netto w Szwecji i Francji
W kilku krajach eksport netto energii elektrycznej przewyższa import. Najsilniejszą pozycję zajmuje Szwecja (-27%), a tuż za nią plasuje się Francja (-22%).
Silnymi eksporterami energii elektrycznej są również: Słowenia (-19%), Norwegia (-14%), Słowacja (-13%), Czechy (-12%) i Austria (-10%).
Wśród czterech największych gospodarek UE, Francja (-22%) i Hiszpania (-4%) są eksporterami netto, podczas gdy Niemcy (6%) i Włochy (18%) są importerami netto.
Jacques Percebois, emerytowany profesor Uniwersytetu w Montpellier, zauważył, że kraje eksportujące netto to te, które mają dominującą produkcję energii wodnej, takie jak Szwecja i Norwegia, lub dużą flotę jądrową, jak na przykład we Francji i Szwecji.
Kraje importujące netto to te, które mają wysoki udział niestabilnych źródeł odnawialnych – importują dużo energii, gdy nie ma wiatru ani słońca.
Mogą występować roczne wahania
Dane liczbowe mogą się znacznie różnić z roku na rok, co widać przy porównywaniu danych z lat 2023 i 2024.
Na przykład, podczas gdy Grecja była importerem netto ze wskaźnikiem 10% w 2023 r., stała się eksporterem netto w 2024 r. z łączną wartością -0,6%. Podobnie przedstawia się wskaźnik importu netto Chorwacji, który gwałtownie wzrósł z 10% do 26% w tym samym okresie.
Eksperci odnoszą się również do miksu energetycznego oraz wzorców zużycia energii elektrycznej w kontekście tych wahań.
John Springford z Centre for European Reform, zauważa, że kraje, które polegają na gazie w celu ustalenia ceny energii elektrycznej, będą miały tendencję do importowania większej ilości energii elektrycznej.
"Kraje, w których gaz częściej pełni rolę tzw. producenta krańcowego, będą większymi importerami netto. Ponieważ cena gazu jest wyższa, a kraje te częściej z niego korzystają, w rezultacie okaże się, że importują więcej energii z tańszych elektrowni za granicą” – dodaje.
Rina Bohle Zeller, kierownik programu polityki energetycznej UE w Agora Energiewende, podkreśla, że Niemcy były eksporterem energii elektrycznej netto przez dwie dekady, zanim stały się importerem energii elektrycznej netto w 2023 roku. Sytuacja ta trwała do 2024 roku.
Przyczyny tej zmiany obejmują "wyższe ceny emisji dwutlenku węgla, które sprawiły, że niemiecki węgiel stał się mniej konkurencyjny na rynku europejskim" oraz "wycofanie trzech reaktorów jądrowych", dodaje Zeller.
Ekspertka zwraca uwagę na to, że rozwój energii odnawialnej w krajach sąsiednich również zwiększył podaż po niskich kosztach.
Wolumen netto: Włochy największym importerem
Patrząc na wolumen netto handlu energią elektryczną, dwie główne gospodarki stoją po przeciwnych stronach. Włochy są największym importerem netto, z 51 000 GWh, a następnie Niemcy z 26 269 GWh.
Z kolei Francja jest największym eksporterem netto energii elektrycznej w wartościach bezwzględnych, z 89 851 GWh, a następnie Szwecja z 33 435 GWh.
"Francja stała się największym eksporterem energii elektrycznej na świecie w 2024 r. z eksportem energii elektrycznej netto wynoszącym rekordowe 90 TWh, co odpowiada więcej niż roczne zużycie energii elektrycznej w Belgii" - oznajmiła Zeller.
Było to spowodowane głównie odbiciem produkcji energii jądrowej i 10% wzrostem produkcji energii ze źródeł odnawialnych.
Gdy w Niemczech zachodzi słońce, w Danii wieje wiatr
"Transgraniczny handel energią elektryczną jest kluczową cechą europejskiego systemu energetycznego. Taka wymiana sprawia, że energia elektryczna jest tańsza dla europejskich gospodarstw domowych i przemysłu, a jednocześnie jest najtańszym sposobem zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw" - dodała Zeller.
Ułatwia to również integrację zmiennej energii odnawialnej - której produkcja zmienia się w zależności od pogody - zmniejszając w ten sposób emisje w sektorze energetycznym.
"Na przykład, produkcja energii wiatrowej w Danii może wzrosnąć, gdy produkcja energii słonecznej w Niemczech maleje wieczorem" - podsumowała.