W UE osoby z wyższym wykształceniem zarabiają średnio o 38% więcej niż osoby ze średnim poziomem wykształcenia i o 68% więcej niż osoby z niskim poziomem wykształcenia. Liczby te różnią się znacznie w całej Europie, w zależności od regionów.
REKLAMA
Jak wynika z raportu Komisji Europejskiej "Inwestowanie w edukację 2025", zdobycie zaledwie jednego roku więcej wykształcenia może zwiększyć dochód danej osoby o około 7% w Europie.
Wynika z niego, że we wszystkich 36 krajach europejskich absolwenci szkół wyższych zarabiają więcej niż osoby o średnim lub niższym poziomie wykształcenia.
Ale w jakim stopniu poziom wykształcenia wpływa na dochody w całej Europie?
Według Eurostatu mediana rozporządzalnego dochodu netto w UE, skorygowana o wielkość gospodarstwa domowego, wyniosła 21 644 euro w 2024 roku. Odnosi się to do całkowitego dochodu gospodarstwa domowego, po odliczeniu podatku i innych odliczeń, który jest dostępny na wydatki lub oszczędności. Obejmuje on zarobki z pracy, inwestycje i pieniężne świadczenia socjalne.
Absolwenci zarabiają o 38% więcej niż osoby ze średnim wykształceniem
Mediana rocznego dochodu netto różni się znacznie w zależności od poziomu wykształcenia: 17 517 euro dla osób z niskim wykształceniem, 21 401 euro dla osób ze średnim wykształceniem i 29 490 euro dla osób z wysokim wykształceniem. Oznacza to, że absolwenci szkół wyższych w UE zarabiają o 38% więcej niż osoby ze średnim wykształceniem i 68% więcej niż osoby z niskim wykształceniem.
Edukacja jest podzielona na trzy poziomy ISCED:
Niski (0-2): przedszkolny, podstawowy i gimnazjalny
Średnie (3-4): średnie II stopnia i policealne nie wyższe
Wysoki (5-8): wyższe wykształcenie, w tym stopnie uniwersyteckie.
Różnica w dochodach między wykształceniem wyższym i średnim waha się od 6% w Islandii do 62% w Turcji. Wśród państw członkowskich UE waha się od 15% w Austrii do 57% na Litwie.
Istnieją trendy regionalne: Europa Wschodnia vs. Europa Nordycka
Premia w zarobkach wysoko wykształconych pracowników w stosunku do osób o średnim poziomie wykształcenia wykazuje regionalny wzorzec. Ogólnie rzecz biorąc, różnica w zarobkach jest najwyższa w Europie Wschodniej i południowo-wschodniej, najniższa w krajach nordyckich i umiarkowana w Europie Zachodniej.
Oprócz Turcji (62%) i Litwy (57%), duże różnice występują w Albanii (54%), Rumunii (51%), Bułgarii i Czarnogórze (po 48%), na Łotwie (44%) i w Serbii (40%). W tych krajach posiadanie dyplomu uniwersyteckiego zapewnia znaczną premię do zarobków.
W krajach skandynawskich i części Europy Środkowej różnica w zarobkach związana z wykształceniem jest stosunkowo niewielka. Wynosi ona 6% w Islandii, 9% w Norwegii, 16% w Szwecji, 19% w Danii i 15% w Austrii.
W Polsce wskaźnik ten wynosi 31 proc., czyli niemal dokładnie tyle ile średnia dla krajów strefy euro.
Wśród pięciu największych gospodarek Europy różnica w zarobkach osób z wysokim i średnim poziomem wykształcenia jest umiarkowana i zbliżona do średniej dla strefy euro (31%).
We Włoszech i Niemczech różnica ta wynosi 30%, w Wielkiej Brytanii 33%, a we Francji i Hiszpanii 34%.
Wysokie vs. niskie wykształcenie: Większa różnica w zarobkach
W UE, porównując medianę rocznego dochodu netto, różnica między wysokim a niskim wykształceniem wzrasta do 68%, w porównaniu do 38% dla wysokiego i średniego.
Wśród krajów UE różnica między niskim a wysokim wykształceniem waha się od 29% w Danii do 178% w Bułgarii. Po uwzględnieniu 36 krajów najniższe różnice występują w Islandii (14%) i Norwegii (24%).
Chociaż wskaźniki i rankingi krajów zmieniają się, regionalny wzorzec widoczny w porównaniu wysokich i średnich zarobków w dużej mierze utrzymuje się również w przypadku wysokich i niskich zarobków.
W siedmiu krajach absolwenci szkół wyższych zarabiają co najmniej dwa razy więcej niż osoby z niskim wykształceniem: Bułgaria (+178%), Rumunia (+148%), Serbia (+114%), Turcja (+111%), Albania (+108%), Macedonia Północna (+106%) i Czarnogóra (+100%).
Kraje te mają również jedne z najniższych płac minimalnych w Europie.
Różnica wynosi poniżej 50% w ośmiu krajach: Islandia (14%), Norwegia (24%), Dania (29%), Finlandia (36%), Holandia (41%), Szwecja i Słowenia (po 48%) oraz Austria (49%).
W Polsce różnica między zarobkami osób z wysokim wykształceniem w stosunku do tych z niskim wykształceniem wynosi 64%.
Większe różnice w krajach o niskich dochodach
Ogólnie rzecz biorąc, korelacja jest umiarkowana, ale kraje o niższych dochodach mają tendencję do większych różnic.
Na przykład, wśród osób z wyższym wykształceniem, 10 krajów z najniższą medianą rocznego dochodu netto to: Albania (4 348 euro), Macedonia Północna (4 919 euro), Czarnogóra (6 429 euro), Turcja (7 542 euro), Serbia (8 598 euro), Węgry (11 580 euro), Słowacja (11 752 euro), Rumunia (12 463 euro), Bułgaria (12 569 euro) i Grecja (14 166 euro).
Różnica między dochodem a poziomem wykształcenia
Różnice w systemach podatkowych i transferowych są głównym powodem, dla którego różnica w dochodach netto między osobami o wysokim wykształceniu a osobami o średnim lub niskim wykształceniu różni się w zależności od kraju.
Dr Gabriel Zajur, ekspert społeczny Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, podkreślił rolę "projektowania korzyści podatkowych" i zauważył, że dane te odnoszą się do dochodów po opodatkowaniu i transferach.
Jeden z naszych poprzednich artykułów, "Gdzie pracownicy płacą najwyższe i najniższe podatki?", pokazuje, że stawki podatku dochodowego od osób fizycznych różnią się znacznie w całej Europie, z najwyższymi poziomami w krajach skandynawskich i najniższymi w Europie Wschodniej.
Kolejnym czynnikiem jest struktura rynku pracy. "Czynniki specyficzne dla danego kraju, takie jak siła związków zawodowych, zakres układów zbiorowych pracy i jakość środowiska pracy również odgrywają znaczącą rolę" - sugeruje raport OECD Education at a Glance 2024.
Zajur wskazał również na negocjacje w całym sektorze, silne minimalne standardy, znaczne korzyści i aktywną politykę rynku pracy w krajach skandynawskich, Holandii i Austrii.
"Niewielka premia nie jest porażką szkolnictwa wyższego; to sukces modelu społecznego" - argumentował.
Zajur wyjaśnił, że w Niemczech, Austrii i Szwajcarii podwójne systemy kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) mogą kierować absolwentów o niskim wykształceniu do produktywnych, dobrze płatnych ról.
"Dochody osób o średnim wykształceniu rosną, zmniejszając lukę wśród absolwentów bez intensywnej redystrybucji" - dodał.
W krajach, w których wysoko wykształceni ludzie zarabiają znacznie więcej niż inni, Zajur zauważył wpływ słabszych sieci bezpieczeństwa, większych różnic w produktywności między sektorami, większej nieformalności i większej liczby małych firm.