Emeryci w Europie Wschodniej zmagają się z większymi trudnościami finansowymi, natomiast w Skandynawii i Europie Zachodniej ubóstwo seniorów jest rzadsze. Wyróżniają się jednak Szwajcaria i Wielka Brytania, gdzie poziom ubóstwa wśród emerytów pozostaje stosunkowo wysoki.
REKLAMA
Według raportu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w większości krajów europejskich średni dochód osób powyżej 65. roku życia jest niższy niż dochód ogółu społeczeństwa. W niektórych przypadkach spada on poniżej 80% średniej krajowej, co przyczynia się do wyższego poziomu ubóstwa wśród emerytów.
Jak zatem wygląda poziom niepewności finansowej wśród emerytów w Europie? W których krajach są oni najbardziej narażeni na ubóstwo? I jak dochody seniorów wypadają na tle średniego dochodu w poszczególnych państwach?
Wskaźniki ubóstwa dochodowego mierzą odsetek osób znajdujących się na dolnym końcu skali dystrybucji dochodów. W szczególności wskaźnik ubóstwa odnosi się do udziału populacji, której dochód spada poniżej granicy ubóstwa. Według OECD jest ona definiowana jako 50% mediany dochodu gospodarstwa domowego dla całej populacji.
Na przykład w 2022 r. mediana rozporządzalnego dochodu gospodarstwa domowego we Francji - skorygowana o wielkość gospodarstwa domowego - wynosiła 26 410 euro. Oznacza to, że granica ubóstwa wynosiła 13 205 euro.
W 2022 r. wskaźnik ubóstwa emerytów w 30 krajach europejskich wahał się od 3,1% w Islandii do 37,4% w Estonii, mierząc udział osób powyżej 65 roku życia z dochodami poniżej połowy mediany dochodu rozporządzalnego gospodarstwa domowego. Natomiast poziom ubóstwa emerytów w Polsce wyniósł ok. 12,8%.
Europa Wschodnia vs Europa Północna
Emeryci są zwykle bardziej narażeni na problemy finansowe w Europie Wschodniej, szczególnie w krajach bałtyckich.
Po Estonii, najwyższe wskaźniki ubóstwa emerytów odnotowano na Łotwie (33%), w Chorwacji (28,5%) i na Litwie (24,6%).
Wskaźniki ubóstwa emerytów są zwykle niższe w Europie Zachodniej i Północnej. Islandia (3,1%), Norwegia (4,1%), Dania (4,3%) i Finlandia (5,5%) mają jedne z najniższych wskaźników. Kraje te korzystają z silnych systemów opieki społecznej i powszechnych systemów emerytalnych.
Jednak Szwajcaria (19,8%) i Wielka Brytania (14,9%) wyróżniają się stosunkowo wysokimi wskaźnikami ubóstwa emerytów, powyżej poziomu Polski.
Wśród pięciu największych gospodarek Europy, Wielka Brytania ma najwyższy wskaźnik, a tuż za nią plasują się Niemcy (14,1%) i Hiszpania (13,1%).
Nieco lepiej wypadają Włochy (12%). Jeszcze niższym wskaźnikiem wyróżnia się Francja (6%).
Ogólnie rzecz biorąc, wskaźniki ubóstwa emerytów wśród kobiet są znacznie wyższe niż wśród mężczyzn, częściowo ze względu na wyższą średnią długość życia.
Kluczowe czynniki ubóstwa emerytów
"Niskie świadczenia emerytalne są głównym czynnikiem przyczyniającym się do ubóstwa emerytów", powiedział analityk ds. emerytur w OECD, Andrew Reilly.
"Nawet przy stosunkowo długiej karierze zawodowej, emerytury są niskie w Estonii, Japonii, Korei, na Łotwie i Litwie".
Reilly zauważył, że kraje te mają jedne z najwyższych wskaźników ubóstwa emerytów.
"W krajach bałtyckich wysokie wskaźniki ubóstwa wynikają z niskich emerytur zależnych od zarobków i stosunkowo niskich świadczeń zabezpieczających" - dodał.
Wysokość emerytur pierwszego poziomu - znanych również jako emerytury państwowe - może obniżyć wskaźniki ubóstwa wśród starszych obywateli, zapewniając gwarantowany dochód minimalny.
"Kraje, które mają duże świadczenia dla emerytów, niezależnie od tego, czy są one skierowane tylko do najbiedniejszych, czy są wypłacane wszystkim, mają zwykle niższy poziom ubóstwa wśród starszych grup wiekowych w porównaniu z ogólnymi danymi dotyczącymi populacji, np. w Danii, Islandii i Norwegii" - powiedział Reilly. Dodał, że Łotwa i Litwa mają niski poziom świadczeń w ramach państwowej siatki bezpieczeństwa.
Dochód emerytów w porównaniu do średniej krajowej
Średni dochód osób w wieku powyżej 65 lat, traktowany jako procent średniego dochodu całej populacji, różni się znacznie w całej Europie.
W 2022 r. wahał się od 66,3% w Estonii do 107% w Luksemburgu. Oznacza to, że w Estonii osoby starsze otrzymywały zaledwie dwie trzecie średniego dochodu krajowego.
Wśród 29 krajów wskaźnik dochodu dla osób powyżej 65. roku życia spada poniżej 80% w kilku przypadkach. Należą do nich Litwa (66,5%), Łotwa (71,4%), Chorwacja (73,4%), Belgia (76,2%), Czechy (76,7%), Bułgaria (77,2%) i Szwajcaria (79,4%).
Na szczycie listy znajduje się Luksemburg z wynikiem 107%, a następnie Włochy (98,8%), Portugalia (97,1%) i Hiszpania (96,7%).
Natomiast w Polsce wskaźnik dochodu emerytów jako procent średniego dochodu w całej populacji wynosi 86,6%.
Wśród największych gospodarek Europy, Włochy i Hiszpania mają najwyższy wskaźnik dochodów osób starszych. Tuż za nimi plasuje się Francja z wynikiem 94,3%. Wielka Brytania znajduje się niżej na poziomie 82,1%. Pomimo wysokiego wskaźnika ubóstwa emerytów w Niemczech, wskaźnik dochodów osób starszych nadal sięga tam 90%.
Na przykład w 2022 r. średni rozporządzalny dochód gospodarstwa domowego we Francji - skorygowany o wielkość gospodarstwa domowego - wynosił 30 500 euro. Osoby powyżej 65 roku życia otrzymywały średnio 28 750 euro.
W niektórych krajach wskaźnik ten może ulegać znacznym wahaniom z roku na rok. Na przykład w Turcji w 2019 r. wynosił on 97,3%. Następnie wzrósł do 103% w 2020 r. i spadł do 84,5% w 2022 r.
Siła nabywcza
Z drugiej strony, w raporcie OECD Pensions at a Glance 2023 zauważono, że "liczby te opierają się na danych dotyczących dochodów, a znaczne różnice między krajami w zakresie majątku (mieszkaniowego lub innego) posiadanego przez osoby starsze mogą nie być odzwierciedlone we wskaźnikach ubóstwa dochodowego".
Innymi słowy, przy ocenie, które kraje oferują najlepsze warunki do przejścia na emeryturę, należy wziąć pod uwagę zarówno wysokość dochodu emerytalnego, jak i jego siłę nabywczą.