W 2024 roku padł rekord: odzyskano ponad 1,7 miliona euro w banknotach nienadających się do obiegu. Ludzie nadal preferują chować pieniądze niż deponować je w bankach. W ten sposób próbują zabezpieczać swoje oszczędności na wypadek sytuacji awaryjnych.
REKLAMA
Zakopywanie pieniędzy. To główny powód, dla którego w ciągu ostatniej dekady Bank Portugalii musiał wymienić 317 000 uszkodzonych banknotów o łącznej wartości 13,8 miliona euro.
"Banknoty są niszczone przez wilgoć, a większość z nich zostaje zniszczona przez zakopywanie ich w ziemi. Następnie wilgoć ziemi oraz organizmy glebowe powodują niszczenie banknotów" - wyjaśnił w rozmowie Euronews José Luís Ferreira, koordynator działu operacji gotówkowych Banku Portugalii.
Choć zakopywanie banknotów przoduje, kreatywność ludzi w ukrywaniu pieniędzy nie zna granic. Niektórzy chowają je w mikrofalówkach, kominkach czy nawet... szambach.
Zdaniem José Luísa Ferreiry, praktyka ta może być związana z brakiem zaufania do banków lub sposobem na posiadanie gotówki pod ręką w sytuacji awaryjnej. "Ludzie myślą, że ukrywanie banknotów ochroni ich osobiste wartości przed kradzieżą i innymi nieprzyjemnymi okolicznościami. Ta praktyka nadal jest dość częsta wśród mniej wykształconych osób" - uważa.
Tylko w 2024 roku wyceniono ponad 40 000 banknotów, głównie o wartości 20 euro (19 983) oraz 50 euro (11 993). Ich łączna wartość wyniosła ponad 1,7 miliona euro, najwięcej od 2014 roku.
Struktura obiegu gotówki w Portugalii wpływa na sposób, w jaki ludzie gromadzą oszczędności i tworzą rezerwy wartości, co potwierdza liczba banknotów 20 euro, których wartość wzrosła.
Jeśli chodzi o banknot 50 euro, "możliwe, że jest to uzasadnione faktem, iż ludzie wolą przechowywać wartość w banknotach o większych nominałach i tym samym zmniejszać przestrzeń potrzebną do ich przechowywania" - wyjaśnia koordynator działu operacji gotówkowych banku centralnego.
Pandemia zwiększyła liczbę przechowywanych i zniszczonych banknotów. Cofając się do 2014 roku, rokiem z największą liczbą wycenionych banknotów był 2022, z łączną liczbą 40 954 banknotów o równowartości 1,5 miliona euro. Powód tego jest bezpośrednio związany z pandemią COVID-19, ponieważ w tym okresie wzrosło przechowywanie wartości w formie gotówki.
Po zakończeniu pandemii osoby przechowujące w domach wartościowe przedmioty, które uległy zniszczeniu, udawały się do Banku Portugalii, aby je wymienić.
José Luís Ferreira wspomina również rok 2018 jako przełomowy pod względem odzyskiwania banknotów, w wyniku tragicznych pożarów z końca 2017 roku. W tym roku odzyskano około 32 000 banknotów o łącznej wartości 1 751 220 euro.
Jedną z sytuacji, którą przywołuje szef Banku Portugalii, był przypadek właściciela tartaku w centrum kraju. Zdeponował swoje oszczędności w sejfie ogarniętym pożar. Pieniądze były przeznaczone na wypłatę wynagrodzeń swoim pracownikom.
Nawet jeśli sejf wytrzyma, ciepło, przy bardzo wysokich temperaturach, może uszkodzić przechowywane w nim banknoty. W opisywanym przypadku na szali leżało około 40 000 euro.
Jak analizowane są wnioski o wycenę banknotów?
Kryteria wyceny banknotów są standaryzowane w całej strefie euro. Oznacza to, że wszystkie banki centralne krajów, które przystąpiły do euro, są zobowiązane do spełnienia identycznych warunków.
"Fragmenty muszą stanowić ponad 50 procent banknotu. I te fragmenty muszą umożliwiać identyfikację, która udowodni, że należą do prawdziwych banknotów. To w tych fragmentach nasi technicy, którzy są przygotowani i używają specjalnego sprzętu do tego celu, mogą szukać elementów zabezpieczających, które pozwalają im ocenić, czy dany fragment jest częścią prawdziwego banknotu, czy też nie" - wyjaśnia José Luís Ferreira.
W tym celu zespół techników korzysta z pomocy oprogramowania opracowanego w Portugalii, które szybko analizuje rozmiar przekazanego kawałka banknotu w stosunku do całkowitej powierzchni. Urządzenie jest w stanie dodać kilka fragmentów i ustalić, jaki procent banknotu pozostał.
Aby kwota została zwrócona, konieczne jest również udowodnienie, że powód złego stanu pieniędzy odpowiada wyjaśnieniom osoby, która je dostarczyła.
To bardzo istotne, ponieważ do banku zwracają się również petenci usiłujący oszukać techników. Chcą zarobić trochę pieniędzy za pomocą fałszywek. Jeśli okaże się, że banknoty nie są autentyczne, informacja jest przekazywana do odpowiednich organów, a pieniądze są konfiskowane.
"Często otrzymywaliśmy tutaj fałszywki, niektóre bardziej wyrafinowane, inne mniej. Osoby twierdziły, że były to banknoty, które zostały uszkodzone, próbując zamaskować fałszerstwo lub podróbkę pod pozorem zniszczenia banknotu. Ale trudno im przejść przez nasze procesy. Są to bardzo solidne procesy kontrolne i mogę zagwarantować, z całkowitą pewnością, że udaje nam się wychwycić i odfiltrować wszystkie te próby oszukania banku w celu wypłaty banknotów" - zapewnia koordynator działu operacji gotówkowych Banku Portugalii.