Spożycie alkoholu w Europie maleje, ale nadal pozostaje na wysokim poziomie. Mężczyźni piją więcej alkoholu niż kobiety, a osoby z wyższym wykształceniem częściej sięgają po alkohol w większych ilościach.
REKLAMA
Spożycie alkoholu w Europie zmienia się na lepsze, a zmiany w stylu życia mają wpływ na nasze nawyki związane z piciem.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ostrzega, że żaden poziom spożycia alkoholu nie jest bezpieczny dla zdrowia, mimo to ilość spożywanego alkoholu wciąż pozostaje wysoka.
Zwiększone spożycie alkoholu wiąże się z wyższym ryzykiem zachorowania na raka, dlatego władze zdrowotne zalecają ograniczenie picia lub całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu.
Jednak, czy rzeczywiście uwzględniamy te ostrzeżenia?
Chociaż trend niepicia alkoholu w styczniu (tzw. „suchy styczeń”) zyskuje na popularności, to dane pokazują szerszy trend spadku spożycia alkoholu w Europie. Zjawisko to rozpoczęło się już w 2000 roku i widać, że tempo spadku zaczyna zwalniać.
Jak wyglądały zmiany w spożyciu alkoholu w Europie na przestrzeni ostatnich dekad? Które kraje odnotowały największy spadek, a które wzrost spożycia?
Ogólne spożycie alkoholu mierzy się jako roczną sprzedaż czystego alkoholu w litrach na osobę powyżej 15. roku życia. Napoje alkoholowe są przeliczane na czysty alkohol, a dane nie uwzględniają nierejestrowanego spożycia, takiego jak produkcja domowa czy alkohol nielegalny.
Z danych wynika, że spożycie alkoholu w Unii Europejskiej oraz w Regionie Europejskim WHO systematycznie spada.
W UE ogólne spożycie alkoholu na osobę powyżej 15. roku życia zmniejszyło się o 2,9 litra w ciągu ostatnich czterech dekad z 12,7 litra w 1980 roku do 9,8 litra w 2020 roku, co stanowi spadek o 23%.
Konsumpcja odnotowała znaczny spadek między 1980 r. (12,7 litra) a 2000 r. (10,5 litra).
Wielkość i tempo spadku zmniejszyły się w kolejnych dwóch dekadach.
Spożycie alkoholu w Regionie Europejskim WHO, który obejmuje 53 kraje, spadło z 12 litrów w 2000 roku do 9,5 litra w 2020 roku, co odpowiada spadkowi o 2,5 litra (21 procent).
Pomimo tego spadku, Region Europejski WHO nadal ma najwyższy poziom spożycia alkoholu na osobę na świecie.
Rocznie każda osoba w wieku 15 lat i starsza w regionie wypija średnio 9,5 litra czystego alkoholu. Odpowiada to 190 litrom piwa, 80 litrom wina lub 24 litrom napojów spirytusowych.
W 2020 roku roczne spożycie alkoholu wahało się od 1,2 litra w Turcji do 12,1 litra na Łotwie wśród 36 krajów europejskich. Średnio obywatele UE spożywali 9,8 litra alkoholu.
Niemcy (10,6 litra) spożywały najwięcej alkoholu spośród "wielkiej czwórki" UE pod względem gospodarki i populacji, a następnie Francja (10,4 litra), Hiszpania (7,8 litra) i Włochy (7,7 litra). W Wielkiej Brytanii było to 9,7 litra.
Patrząc na zmiany na poziomie krajowym w latach 2010-2020, spożycie alkoholu spadło w 25 krajach, podczas gdy wzrosło w 11 krajach.
Niektóre odnotowały niewielkie zmiany, ale większość krajów wykazała znaczące zmiany w tym okresie
W 14 krajach spożycie alkoholu spadło o ponad 1 litr
Spożycie alkoholu spadło o ponad jeden litr w 14 krajach, podczas gdy w 5 krajach odnotowano wzrost w tym okresie.
Irlandia i Litwa odnotowały największy spadek spożycia alkoholu w tym okresie. W obu krajach spożycie spadło o 2,1 litra, a tuż za nimi uplasowały się Hiszpania i Grecja (w obu przypadkach o 2 litry).
Holandia, Francja, Cypr i Finlandia również odnotowały spadki powyżej 1,5 litra. W Serbii, Belgii, Chorwacji, Danii, Szwajcarii i Niemczech spadek wyniósł od 1 litra do 1,5 litra.
W UE spożycie alkoholu spadło o 0,6 litra w latach 2010-2020.
Największy wzrost odnotowano na Łotwie, gdzie spożycie wzrosło o 2,3 litra.
Bułgaria (1,4 litra), Malta (1,1 litra), Rumunia i Polska (oba po 1 litrze) również wykazały znaczny wzrost. Wzrost wyniósł ponad 0,5 litra w Norwegii, Włoszech i Islandii.
Ponieważ spożycie alkoholu znacznie różniło się w całej Europie, spojrzenie na zmianę procentową jest również użytecznym wskaźnikiem.
Grecja wykazała największy spadek o 24,1 procent, a następnie Holandia (20,9 procent), Hiszpania (20,4 procent) i Turcja (20 procent).
Spadek wyniósł również ponad 15 procent w Irlandii, Serbii, na Litwie, w Finlandii, Francji i na Cyprze.
Łotwa (23,5 procent) odnotowała również najwyższy wzrost zmiany procentowej.
Wiele krajów europejskich wdrożyło szereg polityk mających na celu ograniczenie spożycia alkoholu takich jak: opodatkowanie, ograniczenia dostępności alkoholu i zakazy reklamy alkoholu.
Jednak ich skuteczność jest utrudniona przez słabe wdrożenie w terenie i ograniczone zasoby, zgodnie z OECD.
Czy płeć odgrywa rolę w nadużywaniu alkoholu?
Spożycie alkoholu różni się znacznie w zależności od płci i poziomu wykształcenia.
W 2019 roku prawie 19% dorosłych w krajach UE zadeklarowało, że spożywało duże ilości alkoholu przynajmniej raz w miesiącu. Odsetek ten utrzymuje się na stałym poziomie od 2014 roku.
Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety przyznawali się do epizodycznego spożywania dużych ilości alkoholu. Średnio w krajach UE 26,6% mężczyzn zgłosiło picie dużych ilości alkoholu co najmniej raz w miesiącu, w porównaniu z 11,4% kobiet.
Wśród mężczyzn najwyższy odsetek epizodycznego spożywania dużych ilości alkoholu odnotowano w Rumunii (55,2%). W Danii, Luksemburgu, Niemczech i Belgii wskaźnik ten przekroczył 35%.
Kobiety, które najczęściej deklarowały epizodyczne picie dużych ilości alkoholu, pochodziły z Danii, Luksemburga, Niemiec i Irlandii, gdzie odsetek ten wynosił ponad 20%.
Stosunek osób spożywających duże ilości alkoholu wśród mężczyzn do kobiet pokazuje różnicę między płciami. W 2019 roku wynosił on 2,33 w UE, co oznacza, że 2,33 mężczyzn piło dużo alkoholu w przeciwieństwie do kobiet. Stosunek ten był najniższy w Irlandii (1,46), Islandii (1,63) i Niemczech (1,74).
Turcja i Cypr były wyjątkami pod względem różnicy w spożyciu alkoholu między płciami, gdzie stosunek ten wynosił ponad 8.
Badania naukowe sugerują, że różnice między płciami mogą być związane z różnymi oczekiwaniami kulturowymi i odzwierciedlać tradycyjne role płci. Może to być również związane z różnicą w zatrudnieniu kobiet i mężczyzn oraz niższymi dochodami.
Nałogowe picie jest niższe u osób z niższym wykształceniem
Poziom wykształcenia ma także istotny wpływ na częstotliwość intensywnego picia alkoholu. W krajach UE osoby z niższym wykształceniem nie wykazują wyższego wskaźnika epizodycznego spożywania dużych ilości alkoholu, z wyjątkiem Łotwy.
Średnio 12,5% osób z wykształceniem poniżej średniego II stopnia przyznaje się do epizodycznego picia dużych ilości alkoholu, podczas gdy w grupie osób z wykształceniem średnim II stopnia wskaźnik ten wynosi 22,3%, a wśród osób z wykształceniem wyższym – 20,2%.
Te różnice w dużej mierze wynikają z różnicy w dochodach i możliwościach finansowych.
„Alkohol jest łatwiej dostępny cenowo dla osób z wyższym wykształceniem i wyższymi dochodami. Jednak patrząc na szkody związane z alkoholem, to osoby o niższym statusie społeczno-ekonomicznym ponoszą większe obciążenie” – stwierdza raport OECD „Health at State of Health in the EU Cycle-2022”.
Największą różnicę w poziomie spożywania alkoholu między osobami z niższym a wyższym wykształceniem zaobserwowano na Łotwie, w Grecji, Estonii, Bułgarii i na Litwie.
W tych krajach osoby z niższym wykształceniem częściej niż osoby z wykształceniem wyższym zgłaszały epizodyczne spożywanie dużych ilości alkoholu.