Naukowcy ostrzegają: polityki klimatyczne skłaniające do zmiany zachowań mogą osłabiać prośrodowiskowe wartości i poparcie dla ochrony środowiska.
Polityki klimatyczne nastawione na zmianę stylu życia niosą ryzyko niezamierzonych, negatywnych skutków ubocznych. Dotyczy to nawet osób, które z własnej woli starają się wybierać rozwiązania przyjazne środowisku.
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) podaje, że zmiany stylu życia mogą pomóc planecie ograniczyć emisjenawet o 70 proc. do 2050 r.
Jednak nowe badanie opublikowane dziś w czasopiśmie Nature Sustainability ostrzega, że często promowane działania, takie jak ograniczenie spożycia mięsa, zakazy wjazdu aut do centrów miast czy apele o rezygnację z latania, mogą osłabiać proekologiczne postawy.
Czy polityka klimatyczna odnosi odwrotny skutek?
Naukowcy przepytali ponad 3 tys. Niemców, dobranych tak, by odzwierciedlali strukturę społeczeństwa. Pytali ich o polityki klimatyczne oraz, dla porównania, o polityki związane z COVID-19.
Stwierdzili, że nakazy o dobrych intencjach, lecz źle zaprojektowane, mogą osłabiać proekologiczne nastawienie obywateli z powodu tzw. „efektu wypierania”.
Chodzi o sytuację, w której awersja do kontroli przeważa nad wcześniejszą motywacją do życia w sposób zrównoważony. Ktoś może już jeździć na rowerze, korzystać z komunikacji miejskiej i uważać na ogrzewanie czy chłodzenie domu, a jednak w obliczu zakazów wjazdu aut do centrów miast reaguje bardzo negatywnie.
Zmiany klimatu a COVID-19
Badacze odnotowali o 52 proc. silniejszą negatywną reakcję na nakazy klimatyczne niż na te dotyczące COVID-19, które i tak wzbudzały ogromną wrogość na całym świecie, zwłaszcza w USA.
W czasie pandemii narastał bunt społeczny. Tysiące osób odmawiały przestrzegania zasad, takich jak noszenie maseczek w przestrzeni publicznej i zachowywanie dystansu.
„Wygląda na to, że w przypadku klimatumoże być znacznie gorzej” powiedział ekonomista Sam Bowles, współautor badania. „Naukowo i technologicznie niskoemisyjny sposób życia mamy niemal opanowany, brakuje natomiast wiedzy z zakresu nauk społecznych i behawioralnych, jak tworzyć skuteczne i politycznie wykonalne polityki klimatyczne.”
Jak polityka klimatyczna może wzmacniać proekologiczne postawy?
Badacze podkreślają, że są powody do optymizmu. Opór był mniejszy, gdy respondenci uznawali, że dane rozwiązanie jest skuteczne, nie ogranicza swobody wyboru i nie narusza prywatności ani integralności cielesnej.
„W Niemczech ograniczenia lotów na krótkich dystansach budzą mniejszy sprzeciw niż inne rozwiązania” powiedziała ekonomistka behawioralna i psycholożka Katrin Schmelz, główna autorka badania.
„Być może dlatego, że europejska sieć kolejowa zapewnia realną alternatywę (czego, na przykład w USA, może brakować).”