Oczekuje się, że tematy takie jak migracja, gospodarka, mieszkalnictwo i sprawy zagraniczne zdominują kampanię.
Skrajnie prawicowa Partia Wolności (PVV) Geerta Wildersa prowadzi w najnowszych sondażach opinii publicznej na dwa miesiące przed nowymi wyborami parlamentarnymi w Holandii.
Przedterminowe wybory zostały zwołane na 29 października po tym, jak PVV opuściła rząd koalicyjny w czerwcu z powodu braku porozumienia w sprawie polityki migracyjnej.
Najnowsze sondaże sugerują, że PVV zdobędzie 33 miejsca w 150-osobowym parlamencie, a centrolewicowa wspólna lista Zielonych i Partii Pracy, GroenLinks-PvdA, zdobędzie 26 miejsc.
Poparcie dla obecnych partnerów koalicji rządowej - centroprawicowej VVD, skrajnie prawicowej i pro-rolniczej partii BBB oraz konserwatywnej NSC - znacznie spadło, jak sugeruje ten sam sondaż. Największe straty przewidywane są dla VVD: prognozowany spadek z 24 do 15 mandatów.
PVV Wildersa zwyciężyła w wyborach w listopadzie 2023 roku (37 mandatów), a za nią uplasowała się GroenLinks-PvdA kierowana przez byłego komisarza europejskiego Fransa Timmermansa (24 mandaty). Żadnej partii nie uda się uzyskać bezwzględnej większości w parlamencie: Holandia zawsze miała rząd koalicyjny utworzony przez co najmniej dwie partie.
To było kilka miesięcy pełnych wrażeń w holenderskiej polityce, oto na co należy zwrócić uwagę w kampanii w nadchodzących tygodniach.
1. Polityka wobec Izraela
Holandia podjęła w maju inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej o dokonanie przeglądu umowy stowarzyszeniowej między Unią Europejską a Izraelem po tym, jak dostawy pomocy nie docierały do Strefy Gazy przez ponad dziesięć tygodni, co stanowiło naruszenie międzynarodowego prawa humanitarnego.
Posunięcie ministra spraw zagranicznych Caspara Veldkampa - ministra NSC - nie zostało docenione przez wszystkich: holenderski rząd jest nadal uważany za sojusznika Izraela.
PVV Wildersa nadal zdecydowanie wspiera Izrael, podczas gdy niektóre inne partie, w tym GroenLinks-PvDA i centrolewicowa D66, wypowiedziały się przeciwko działaniom Izraela i opowiadają się za uznaniem państwa palestyńskiego. Podział ten może być przeszkodą w procesie tworzenia kolejnego rządu.
Caspar Veldkamp, były holenderski ambasador w Izraelu, w zeszłym tygodniu zrezygnował z członkostwa w tymczasowym rządzie. Jak powiedział, chce bardziej rygorystycznych środków wobec tego kraju. Nie znalazł on poparcia wśród innych partii koalicyjnych, VVD i BBB. Jego ruch spowodował odejście wszystkich ministrów NSC, co oznacza, że odchodzący premier Dick Schoof będzie musiał mianować nowych ministrów i prawdopodobnie zrestrukturyzować odchodzący rząd.
2. Upadek VVD, powstanie CDA
Podczas gdy VVD, partia byłego premiera Marka Rutte - który kierował Holandią przez 14 lat, a obecnie stoi na czele NATO - traci na popularności, prognozuje się, że chrześcijańsko-demokratyczna CDA dostanie 23 mandaty, a o czyni ją trzecią co do wielkości partią. W poprzednich wyborach CDA otrzymała pięć mandatów.
Partia, która odniosła duże zwycięstwa w 2000 roku, kładzie nacisk na kontrolę migracji, inwestycje gospodarcze oraz wartości demokratyczne i społeczne, a także wspiera Unię Europejską.
Doniesienia medialne sugerują, że jej 42-letni lider Henri Bontenbal zyskuje popularność w całym spektrum politycznym i ma potencjał, by zostać kolejnym premierem. Rozpoczął on swoją karierę polityczną około czterech lat temu, więc jest uważany za świeżą twarz.
Jednocześnie sondaże pokazują, że poparcie dla obecnej liderki VVD Dilany Yeşilgöz, spada. Podczas gdy w czerwcu około 77 proc. wyborców VVD powiedziało, że ma do niej zaufanie, wskaźnik ten wynosi obecnie 31 proc. Yeşilgöz, która przejęła stanowisko liderki partii od Ruttego w 2023 roku, spotkała się z krytyką za przyjęcie stylu przywództwa uważanego za skrajnie prawicowy i "lekki".
3. PVV: zamknięcie granic
Wilders rozpoczął kampanię z bardziej rygorystycznym programem w sprawie migracji niż jego partia w rządzie. Partia opowiada się za całkowitym zatrzymaniem imigracji, chce zamknąć ośrodki dla imigrantów i odsyłać osoby ubiegające się o azyl na granicy.
Wilders, który przewodzi PVV od 2006 roku, wywołał krytykę na początku tego miesiąca swoim wygenerowanym przez sztuczną inteligencję postem na X, przedstawiającym dwie połówki twarzy: po lewej młodą blondynkę z literami PVV pod spodem, po prawej gniewnie wyglądającą starszą kobietę w chustce na głowie, z literami PvdA pod spodem. Wilders napisał: "Wybór należy do ciebie 29/10", odnosząc się do daty wyborów.
Na antydyskryminacyjną gorącą linię złożono ponad 2,5 tys. skarg dotyczących tego postu.
4. W końcu kolej na Timmermansa?
Timmermans ponownie przewodzi centrolewicowej wspólnej liście GroenLinks-PvdA, podobnie jak w 2023 roku. Partie formalnie połączą się w 2026 roku i spróbują przemówić do centrowych wyborców z programem skoncentrowanym na energii, mieszkalnictwie i inwestycjach publicznych.
Jego największym wyzwaniem może być zdobycie poparcia wyborców, ponieważ GroenLinks i PvdA tradycyjnie nie były zgodne we wszystkich kwestiach wyborczych. Były komisarz europejski ds. Zielonego Ładu chce tym razem zostać premierem, ponieważ przegapił tę okazję w poprzednich wyborach i dwa lata temu zrezygnował z pracy w Komisji Europejskiej.
Niedawno powiedział holenderskim mediom, że z nim na czele kraju "nie ma się czego obawiać".