Na forum "Powering the Future" w Taszkiencie Uzbekistan zaprezentował 42 projekty związane z odnawialnymi źródłami energii, magazynowaniem i siecią energetyczną, a międzynarodowi partnerzy wspierają ogólnokrajową transformację energetyczną.
W 2026 roku każdy dom w Uzbekistanie będzie mógł włączyć światło, korzystając wyłącznie z czystej energii elektrycznej. Rząd twierdzi, że produkcja zielonej energii osiągnie 23 miliardy kilowatogodzin, co wystarczy do pokrycia całego rocznego zużycia ludności kraju.
Zapowiedź ta padła z ust prezydenta Szawkata Mirzijojewa, który podczas forum "Powering the Future: Zrównoważona energia dla nowego Uzbekistanu".
42 nowe projekty o wartości 9,46 mld euro
Jedno z kluczowych ogłoszeń dotyczy uruchomienia 42 nowych projektów o wartości 9,46 mld euro, w tym obiektów wytwórczych, systemów magazynowania energii, podstacji i sieci wysokiego napięcia. Projekty te stanowią część szerszej krajowej strategii mającej na celu wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego i modernizację infrastruktury.
Obejmują one 16 elektrowni słonecznych, wiatrowych, cieplnych i wodnych o łącznej mocy 3500 megawatów. Obiekty te są rozmieszczone w kilku regionach kraju i stanowią połączenie inwestycji publicznych i prywatnych.
Kolejnym ważnym wydarzeniem jest wprowadzenie 10 systemów magazynowania energii na skalę użytkową, zapewniających 1 245 megawatów mocy. Według Ministerstwa Energii, systemy te umożliwią wprowadzenie do sieci do 1,5 miliarda kilowatogodzin dodatkowej energii elektrycznej w godzinach szczytu, pomagając ustabilizować podaż.
Aby wesprzeć nową infrastrukturę, Uzbekistan uruchamia również 11 podstacji i buduje 420 kilometrów linii przesyłowych wysokiego napięcia.
"Wyznaczyliśmy dwa główne cele jako nasze główne priorytety w tym kierunku. Pierwszym z nich jest zapewnienie niezawodnych i nieprzerwanych dostaw energii dla wszystkich sektorów i regionów. Drugim jest osiągnięcie tego celu za pomocą nowoczesnych, przyjaznych dla środowiska i odnawialnych alternatywnych źródeł energii" - wyjaśnił Mirzijojew.
Inwestycje zagraniczne nadal kształtują sektor
Forum zgromadziło urzędników państwowych, międzynarodowe firmy i instytucje finansowe. W ostatnich latach Uzbekistan przyciągnął do sektora około 30 miliardów euro. W rezultacie od 2017 r. dodano 9 000 megawatów nowej mocy, a całkowita produkcja energii elektrycznej wzrosła z 60 miliardów kilowatogodzin do 85 miliardów w 2024 roku.
W wiele nowych projektów zaangażowane są międzynarodowe firmy z Arabii Saudyjskiej, Turcji, Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Chin, Francji i Kataru.
ACWA Power z Arabii Saudyjskiej pozostaje jednym z najbardziej aktywnych inwestorów. "Uzbekistański miks energetyczny z roku na rok staje się coraz bardziej ekologiczny" - powiedział Jon Zaidi, szef krajowy firmy. "Tylko w tym roku dodaliśmy do sieci ponad 2500 megawatów, a cel Wizji 2030, jakim jest osiągnięcie 54 procent udziału odnawialnych źródeł energii, jest dla nas bardzo ważny".
Kolejnym uczestnikiem jest francuska firma Voltalia, która niedawno podpisała umowę inwestycyjną na 200-megawatowy projekt hybrydowy łączący wytwarzanie energii wiatrowej i magazynowanie. Według zastępcy dyrektora generalnego Yoni Ammara, "rozwijamy również 500-megawatowy projekt magazynowania o nazwie Turan i spodziewamy się, że budowa rozpocznie się w 2026 roku".
Europejskie firmy wspierają również bardziej konwencjonalne projekty energetyczne. Pierre-Paul Antheunissens, dyrektor generalny Electicite de France (EDF) Central Asia, powiedział: "W Uzbekistanie budujemy dwie duże elektrownie gazowe wraz z partnerami z Japonii, Kataru i Niemiec, a pierwsze testy turbin mają odbyć się w tym tygodniu".
Wpływ na środowisko i cele długoterminowe
Uzbecki minister energetyki, Jurabek Mirzamakhmudov, podkreślił, że ekspansja energii odnawialnej zmniejszy zużycie gazu ziemnego o prawie 7 miliardów metrów sześciennych, jednocześnie zapobiegając 11 milionom ton szkodliwych emisji.
Do 2030 roku rząd planuje dodać ponad 17 000 megawatów mocy odnawialnych źródeł energii, zwiększając udział zielonej energii w ogólnej produkcji do 54 procent. Osiągnięcie tego celu będzie wymagało budowy 6 000 kilometrów sieci wysokiego napięcia, w tym 1 000 kilometrów zaplanowanych na przyszły rok.
Na tegorocznej konferencji klimatycznej COP-30 w Brazylii Uzbekistan poinformował o postępach w realizacji inicjatywy iCraft, opracowanej wspólnie z Bankiem Światowym. Projekt ten odpowiada za 23 miliony ton zweryfikowanych redukcji emisji gazów cieplarnianych i umożliwił krajowi uruchomienie systemu handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla. Siedemnaście krajowych przedsiębiorstw przemysłowych przyjęło już międzynarodowe certyfikaty zielonej energii, a rząd zamierza zwiększyć tę liczbę do 100 w ciągu dwóch lat.
Partnerstwa publiczno-prywatne wykraczają poza wytwarzanie energii
Kraj rozszerza obecnie partnerstwa publiczno-prywatne na dystrybucję energii. Na początku tego roku regionalna sieć Samarkandy została przekazana w prywatne zarządzanie na mocy umowy z turecką spółką Aksa Elektrik. Firma będzie nadzorować zarządzanie operacyjne, inwestować w modernizację i ograniczać straty, co ma przynieść oszczędności rzędu 17,2 mln euro rocznie.
Rząd twierdzi, że w nadchodzących latach inwestorom zostanie zaoferowanych kilka kolejnych sieci regionalnych w ramach strategii poprawy wydajności i wprowadzenia nowych praktyk zarządzania.
Uzbekistan promuje również inicjatywy związane z odnawialnymi źródłami energii na małą skalę. Nowy program zakłada instalację 107 megawatów na dachach i w mikroelektrowniach słonecznych w 300 mahallach (dzielnicach). Inicjatywa ta ma na celu dostarczenie zielonej energii do 30 000 rodzin o niskich dochodach, które będą mogły również sprzedawać nadwyżki energii elektrycznej do sieci.
Przedsiębiorcy coraz częściej inwestują także w małe elektrownie wodne. W tym roku 40 mikroelektrowni wodnych o łącznej mocy 40 megawatów wygenerowało 120 milionów kilowatogodzin energii elektrycznej. Na przyszły rok planowana jest budowa kolejnych 65 megawatów mikroelektrowni wodnych, co według urzędników poprawi dostawy energii elektrycznej dla 80 000 gospodarstw domowych.
Współpraca regionalna nabiera tempa
Uzbekistan zintensyfikował również współpracę energetyczną z sąsiednimi krajami. W przyszłym roku kraj planuje rozpocząć finansowanie projektu elektrowni wodnej Kambarata-1 wraz z Kirgistanem i Kazachstanem, mającego na celu wzmocnienie wspólnego systemu wodno-energetycznego w regionie.
Jednocześnie trwają prace nad Zielonym Korytarzem Energetycznym, projektem obejmującym Azerbejdżan i Kazachstan, który ma na celu ułatwienie eksportu energii elektrycznej z Azji Środkowej do Europy.