Centroprawicowa CDU zaostrza swoją retorykę w kwestii polityki uchodźczej w obliczu rosnącej liczby uchodźców z Ukrainy, którzy obecnie nadal mają prawo do zasiłku socjalnego. W umowie koalicyjnej między CDU/CSU a SPD uzgodniono jednak coś innego.
W rzeczywistości Unia i centrolewicowa SPD uzgodniły, że wszyscy uchodźcy z Ukrainy, którzy przybędą do Niemiec po 1 kwietnia 2025 roku, nie będą już otrzymywać zasiłku obywatelskiego. Zamiast tego będą – podobnie jak wszyscy inni uchodźcy – otrzymywać świadczenia zgodnie z ustawą o świadczeniach dla osób ubiegających się o azyl.
„Specjalne traktowanie” uchodźców z Ukrainy zostało pierwotnie ustalone przez poprzedni rząd koalicyjny po rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
Florian Oest, poseł CDU do Bundestagu z Görlitz, którego okręg wyborczy leży na granicy niemiecko-polskiej, naciska obecnie na zniesienie specjalnego statusu ukraińskich uchodźców i domaga się konsekwentnego wdrożenia umowy koalicyjnej, jak donosi gazeta "Bild".
Ma to aktualne uzasadnienie: podczas wizyty na niemiecko-polskiej granicy w Görlitz-Ludwigsdorf policjanci federalni Oest i sekretarz stanu ds. wewnętrznych Daniela Ludwig (CSU) opisali nową sytuację: od kilku tygodni coraz więcej młodych mężczyzn przybywa z Ukrainy do Niemiec. Powodem tej sytuacji jest sierpniowa decyzja rządu ukraińskiego o zniesieniu zakazu wyjazdu dla mężczyzn w wieku od 18 do 21 lat.
Oest powiedział gazecie „Bild”: „Mogliśmy sami przyjrzeć się nowej sytuacji. Kilkakrotnie minibusy z dziesiątkami młodych mężczyzn przekraczały granicę z Niemcami”.
Liczba przybywających Ukraińców rzeczywiście znacznie wzrosła – z 7961 w maju do prawie 19 000 we wrześniu.
„Kto może pracować, musi pracować – w przeciwnym razie stracimy akceptację społeczeństwa” – podkreśla Oest. Po trzech miesiącach wsparcia należy zakończyć wypłacanie zasiłku dla uchodźców. „W Niemczech nie może już istnieć specjalny status dla Ukraińców”.
W sierpniu premier Bawarii Markus Söder (CSU) domagał się już zaprzestania wypłacania zasiłku dla uchodźców z Ukrainy.
Söder uzasadnił swoje stanowisko tym, że żadne inne państwo nie zapewnia ukraińskim uchodźcom tak kompleksowych świadczeń socjalnych jak Niemcy. W porównaniu z innymi krajami europejskimi zasiłek obywatelski stanowi wyjątek i jest jedną z przyczyn, dla których pomimo dobrych kwalifikacji stosunkowo niewielu Ukraińców znalazło dotychczas zatrudnienie w Niemczech.
Jak UE radzi sobie z tą sytuacją?
Według danych UNHCR Francja przyjęła około 70 000 uchodźców z Ukrainy. Otrzymują oni takie same świadczenia jak inni ubiegający się o azyl: 607,75 euro miesięcznie dla osób samotnych oraz zakwaterowanie w ośrodku dla uchodźców. Nie ma tu specjalnego rozwiązania, takiego jak w Niemczech.
Od początku wojny około 200 000 Ukraińców złożyło wnioski o azyl we Włoszech, jak wynika z danych UNHCR. Większość z nich (około 170 000) mieszka obecnie we Włoszech, posiadając status tymczasowej ochrony. Dzięki temu statusowi uchodźcy z Ukrainy mają dostęp do rynku pracy, systemu edukacji, programów szkolenia zawodowego i opieki zdrowotnej.
Do kwietnia 2025 roku uchodźcy mieszkający prywatnie otrzymywali dodatek na utrzymanie w wysokości do 300 euro. Przepis ten wygasł. Uchodźcy bez zakwaterowania mają prawo mieszkać w zdecentralizowanych systemach przyjmowania, hotelach lub placówkach religijnych.
Według informacji podanych przez Radio Prague International, powołujące się na czeskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, w Czechach przebywa obecnie około 375 000 ukraińskich uchodźców. Według danych czeskiego rządu, przyczyniają się oni do gospodarki kraju kwotą około miliarda koron – około 40 milionów euro.
Oznacza to, że około 130 000 Ukraińców i Ukrainek ma legalną pracę w Czechach. Kolejni składają wnioski o zatrudnienie.
W Polsce około 65 procent ukraińskich uchodźców jest aktywnych zawodowo – czyli około dwa razy więcej niż w Niemczech. Wynika to z badania przeprowadzonego przez Instytut IFO w październiku 2024 roku.
Jednym z powodów są prawdopodobnie mniejsze bariery językowe: język polski i ukraiński są znacznie bliższe sobie niż niemiecki i ukraiński. Ponadto n-tv zwraca uwagę, że już przed rozpoczęciem wojny około 1,5 miliona Ukraińców było zatrudnionych w Polsce, dzięki czemu uchodźcy mogą korzystać z istniejących sieci kontaktów.
Bułgaria tylko krajem tranzytowym
Bułgaria służy raczej jako kraj tranzytowy dla uchodźców z Ukrainy. Najbiedniejszy kraj Unii Europejskiej przyjął po rozpoczęciu wojny około 3,4 miliona Ukraińców. Jednak według danych ambasady Ukrainy w Bułgarii w listopadzie 2024 roku w kraju tym mieszkało już tylko około 60 800 uchodźców. Około 14 000 z nich było zatrudnionych.
Ukraińscy uchodźcy mogą pracować w Bułgarii i otrzymują jednorazowe wsparcie w wysokości 806 euro; nie przysługują im żadne stałe świadczenia socjalne.
Według raportu Deutschlandfunk Norwegia przyjęła około 85 000 ukraińskich uchodźców. Początkowo przyznano im ochronę zbiorową – praktyka ta ulega obecnie zmianie. W kwietniu 2025 roku kraj ten uznał zachodnią Ukrainę za bezpieczną, dlatego w przyszłości procedury azylowe będą poddawane bardziej rygorystycznej kontroli.
W trakcie rozpatrywania wniosków uchodźcy są zakwaterowani w ośrodkach recepcyjnych. Jednak osoby, które znajdą pracę w pełnym wymiarze godzin i wezmą udział w programie wprowadzającym, mogą liczyć na wsparcie w wysokości 20 000 euro rocznie, które można przeznaczyć m.in. na sfinansowanie mieszkania.
Według danych Agencji ONZ ds. Uchodźców około 125 000 Ukraińców uciekło do Holandii. Przysługuje im tzw. Leefgeld, czyli zasiłek na pokrycie kosztów utrzymania. Leefgeld wynosi średnio 315 euro na osobę miesięcznie.
Belgia wypłaca Ukraińcom najwyższe zasiłki w UE
Wkrótce po rozpoczęciu wojny Belgia podjęła decyzję o udzieleniu ukraińskim uchodźcom tymczasowej ochrony, jak wyjaśnia Urząd Pracy Wspólnoty Niemieckojęzycznej Belgii.
W siedzibie głównej UE w Brukseli i w pozostałej części kraju uchodźcy są objęci ustawowym ubezpieczeniem zdrowotnym i otrzymują państwowe zasiłki socjalne: osoby samotne otrzymują 1288,46 euro, gospodarstwa domowe składające się z dwóch osób po 858,97 euro, a pary z dziećmi łącznie 1741,29 euro.
Dodatkowo przyznawane są dodatki na odzież, energię elektryczną, żywność i meble. Status ochrony został przedłużony na początku 2025 roku do 4 marca 2026 roku. Od początku wojny około 66 000 Ukraińców znalazło schronienie w Belgii.
W Niemczech nadal nie jest jasne, jak będzie wyglądała dalsza sytuacja. Federalne Ministerstwo Pracy i Spraw Socjalnych (BMAS) przedstawiło projekt ustawy, który, jak twierdzi, „wdraża umowę koalicyjną w całości i jest obecnie uzgadniany w ramach rządu federalnego”.