Mimo wojny Ukraina przyjęła Europejską Gwarancję dla Dzieci. To dowód troski o prawa dziecka i ważne wskazówki dla działań UE. Pisze o tym Iryna Tuliakova dla Euronews.
Europejska Gwarancja dla Dzieci to polityczna i społeczna odpowiedź Unii Europejskiej na jedno z kluczowych, strukturalnych zagrożeń: ubóstwo dzieci i wykluczenie społeczne.
Opiera się na założeniu, że jeśli dzieci nie mają dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej, właściwego żywienia, rodzinnego środowiska i mieszkania, zagrożone są całe społeczeństwa i fundamenty demokracji.
W państwach członkowskich UE to już ugruntowany mechanizm, uznawany za warunek sprawnego państwa. Na Ukrainie to mechanizm, który wymaga działania w warunkach wojny.
Ukraina, wciąż na etapie kraju kandydującego do UE, zrobiła rzecz wyjątkową: dobrowolnie dołączyła do tych ram.
To przełom. Decyzję podjęto w czasie wojny, gdy miliony dzieci straciły domy, dostęp do edukacji, opiekę rodzinną i poczucie bezpieczeństwa, które w wielu państwach jest oczywistością.
To decyzja, która wysyła sygnał do ukraińskiego społeczeństwa i europejskich partnerów: prawa dziecka nie schodzą na drugi plan, nawet w czasie kryzysu państwa. To kolejny kamień milowy na drodze Ukrainy do odbudowy.
Przystąpienie Ukrainy wnosi też do europejskich ram kluczowe doświadczenia, zwłaszcza w kontekście ok. 1,6 mln ukraińskich dzieci, które pozostają w Federacji Rosyjskiej oraz na tymczasowo okupowanych terytoriach Ukrainy pod rosyjską kontrolą.
Wysiłki Ukrainy i państw UE, by te dzieci wróciły, dotykają sedna tego, czym jest Europejska Gwarancja dla Dzieci. Te dzieci są powodem, dla którego wszystkie państwa UE cenią tę gwarancję i dlaczego pozostaje ona kluczowym narzędziem ochrony dzieci.
Dzięki zbliżeniu Ukrainy do UE wnioski płynące z historii tych wywiezionych dzieci oraz narzędzia potrzebne, by przywrócić im namiastkę normalności, stają się bardziej widoczne. UE daje ramy, do których Ukraina chce się dostosować, a Ukraina może wnieść wiedzę i doświadczenie, które pozwolą rozwijać tę Gwarancję w kolejnych dekadach.
Każdy element Europejskiej Gwarancji dla Dzieci ma na Ukrainie bardzo konkretne znaczenie. W kraju, gdzie znaczna część dzieci żyje w społecznościach z ograniczonym dostępem do usług, a ciągłe ataki rosyjskich wojsk jeszcze to pogłębiają, to kluczowe narzędzie odbudowy. Ma pomóc Ukrainie stać się takim państwem, jakim może być.
Najtrudniej jest w rejonach frontowych. Tam potrzeba schronów, autobusów do przewozu dzieci i podstawowych narzędzi cyfrowych, które pozwalają kontynuować naukę w sytuacjach nadzwyczajnych. Towarzyszy temu ogromne ryzyko.
Wsparcie edukacji, zdrowia i rozwoju dzieci w warunkach wojny tworzy systemową odpowiedź dla dzieci doświadczających traumy.
W ukraińskich realiach wiele celów Europejskiej Gwarancji dla Dzieci ma wymiar nie tylko społeczny, ale i humanitarny. Zakwaterowanie to kolejny element, który w krajach żyjących w pokoju wydaje się oczywisty, a dla Ukrainy, przy masowych przesiedleniach i bezładnym niszczeniu społeczności, stanowi wyzwanie. W takich warunkach dostarczenie potrzebnych zasobów bywa skrajnie trudne.
Aby zagwarantować dzieciom te prawa, trzeba systematycznie gromadzić dane, wdrożyć nowy model usług społecznych i wzmocnić możliwości służb ochrony dzieci.
Ukraina podejmuje kroki, które mogą być wzorem dla innych: cyfryzuje adopcje i umieszczanie dzieci w pieczy zastępczej, tworzy sieć pracy z małoletnimi ofiarami przemocy oraz rozwija wymiar sprawiedliwości dla nieletnich.
Europejska Gwarancja dla Dzieci to wybór wartości
Dzięki temu UE zyskuje wyjątkowego partnera, który sprawdzi ramy Gwarancji w skrajnie trudnych warunkach. To doświadczenie bez precedensu. Może wzbogacić praktykę europejską i dać odpowiedzi na pytania, z którymi mierzy się sama UE: jak chronić prawa dziecka w czasie kryzysów, jak budować odporne systemy w warunkach zniszczenia i jak łączyć działania humanitarne z długofalową polityką społeczną.
Dla UE to także kwestia stabilności jej granic. Inwestując w dzieci na Ukrainie, Unia inwestuje we własne bezpieczeństwo i przyszłość.
Państwo, w którym dzieci mają dostęp do edukacji, ochrony zdrowia, mieszkań i opieki, potrafi się odbudować, włączyć w przestrzeń europejską i stać się pełnoprawnym uczestnikiem wspólnej polityki. W tym sensie Europejska Gwarancja dla Dzieci to nie tylko rama społeczna, ale też geopolityczna.
Dla Ukrainy Europejska Gwarancja dla Dzieci to więcej niż narzędzie polityki społecznej. To wybór wartości, które kładziemy u podstaw odbudowy. Wojna nauczyła nas, że siłę państwa mierzy się nie tylko armią czy gospodarką, ale także tym, jak dobrze chroni swoje dzieci.
Silna i odporna Ukraina zaczyna się od każdego dziecka, które ma zapewnione bezpieczeństwo, wsparcie, szanse rozwoju i wiarę w jutro. Dlatego Europejska Gwarancja dla Dzieci to nie tylko ramy integracji z UE, lecz także plan działań na rzecz naszej krajowej odbudowy.
Iryna Tuliakova kieruje Centrum Koordynacyjnym ds. Wychowania w Rodzinie i Rozwoju Opieki nad Dziećmi, jest rządowym punktem kontaktowym ds. wdrażania Europejskiej Gwarancji dla Dzieci oraz koordynatorką Europejskiej Gwarancji dla Dzieci na Ukrainie.