Czy nadmierna konsumpcja "trywialnych" treści online lub na platformach mediów społecznościowych powoduje pogorszenie stanu naszych mózgów?
REKLAMA
Doomscrolling. Obsesje na punkcie Instagrama. Bezmyślne oglądanie filmów na YouTube. Rozpraszające zachowania, owszem, ale czy faktycznie mogą one powodować gnicie mózgu?
W zeszłym roku Oxford University Press uznał "zgniliznę mózgu" za słowo roku, definiując ją jako "rzekome pogorszenie stanu psychicznego lub intelektualnego osoby" spowodowane nadmiernym spożywaniem "trywialnych lub niekwestionowanych" materiałów znalezionych w mediach społecznościowych i innych platformach internetowych.
"Dzieje się tak, gdy konsumujesz zbyt dużo niskiej jakości treści online, które są jak śmieciowe jedzenie dla mózgu" - powiedziała profesor nadzwyczajny na Wydziale Neurologii Uniwersytetu Medycznego Karoliny Południowej w Stanach Zjednoczonych dr Andreana Benitez.
Jednak to, czy treści te faktycznie szkodzą mózgowi i w jaki sposób, pozostaje niejasne.
Nawyki przed ekranem mogą kształtować zdrowie
Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) połowa nastolatków w USA spędza cztery lub więcej godzin dziennie patrząc na ekrany, a globalne szacunki sugerują, że dorośli mogą być online średnio ponad sześć godzin dziennie.
Nie istnieją federalne wytyczne zdrowotne określające, ile godzin dziennie spędzonych przed ekranem jest odpowiednie dla nastolatków i dorosłych.
Naukowcom brakuje wystarczających danych, aby w pełni zrozumieć koncepcję "zgnilizny mózgu" i do czego może ona prowadzić.
"Naprawdę nie ma wokół tego spójnej nauki" - powiedziała Benitez.
Istnieją dane CDC pokazujące, że 1 na 4 nastolatków często korzystających z Internetu zgłasza uczucie niepokoju lub depresji.
Niektóre badania sugerują, że problemy z intensywnym korzystaniem z Internetu mogą zacząć się bardzo wcześnie. Nastolatki, które spędzają więcej czasu przed ekranami, mogą być bardziej narażone na problemy ze zdrowiem psychicznym, w tym depresję, lęk, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i zespół opozycyjno-buntowniczy, a także związane z nimi objawy fizyczne, takie jak ból, zawroty głowy lub nudności.
Tak wynika z przeprowadzonej w 2024 roku analizy danych z badania Adolescent Brain Cognitive Development, największego długoterminowego badania rozwoju mózgu dzieci w USA.
Inne badania potencjalnie powiązały "zgniliznę mózgu" z odczulaniem emocjonalnym, przeciążeniem poznawczym, negatywną samooceną i upośledzonymi umiejętnościami funkcji wykonawczych, w tym pamięcią, planowaniem i podejmowaniem decyzji.
Przemyślenie naszej cyfrowej diety
Chociaż nie ma dowodów na to, że godziny spędzane codziennie przed ekranem zmieniają strukturę ludzkiego mózgu, to właśnie to, co nie dzieje się w tych godzinach, może być szkodliwe, szczególnie dla młodych ludzi, których mózgi wciąż się rozwijają, powiedział dyrektor i przewodniczący Feil Family Brain and Mind Research Institute w Weill Cornell Medical Center w Nowym Jorku dr Costantino Iadecola.
Im więcej czasu młodzi ludzie spędzają przed ekranami, tym mniej czasu poświęcają na aktywność fizyczną lub bezpośrednie interakcje międzyludzkie, które dostarczają rozwijającemu się mózgowi krytycznych, złożonych bodźców sensorycznych i emocjonalnych - powiedział.
"Rozwój mózgu wymaga różnorodności ekspozycji" - powiedział Iadecola.
"Kiedy rozmawiasz przez telefon, nie otrzymujesz tych innych doświadczeń. Zastępujemy interakcje międzyludzkie sztucznymi interakcjami, a sztucznym interakcjom brakuje złożoności ludzkiego doświadczenia, reakcji werbalnych, sensorycznych i emocjonalnych, które mamy po interakcji z ludźmi".
Benitez powiedziała, że liczy się nie tylko czas spędzony przed ekranem, ale także jego zawartość.
"Jeśli konsumujesz nadmierne ilości niskiej jakości treści online, istnieje większe prawdopodobieństwo, że będziesz narażony na informacje, które mogą zniekształcić twoje postrzeganie rzeczywistości i zaszkodzić twojemu zdrowiu psychicznemu" - powiedziała.
Dodała, że przeglądanie dużej ilości negatywnych treści może również powodować wyczerpanie psychiczne.
Benitez stwierdziła jednak, że nie wiadomo jeszcze, ile to za dużo. Trzymając się analogii do śmieciowego jedzenia, porównała krótkie okresy czasu przed ekranem do okazjonalnej przekąski.
"Jedna torebka chipsów może nie być taka zła, ale jeśli jesz trzy na raz, to może być problem" - powiedziała.
Jak mądrzej spędzać czas przed ekranem
Pomaganie dzieciom i dorosłym w stosowaniu zdrowszej diety online nie jest łatwe, powiedziała Benitez, ponieważ tak duża część współczesnego życia, od zajęć szkolnych po zakupy, rozrywkę i kontakty towarzyskie, obejmuje aplikacje online.
"W przypadku dzieci ekrany są częścią ich życia" - powiedziała. "W ten sposób uzyskują wiele informacji".
Powiedziała jednak, że "na dorosłych spoczywa obowiązek selekcjonowania treści, upewniania się, że konsumują treści, które są dla nich dobre i w sposób, który nie powoduje zmęczenia psychicznego. Musimy upewnić się, że angażują się w krytyczne myślenie podczas korzystania z ekranów".
Zarówno w przypadku dzieci, jak i dorosłych, Benitez ostrzegła również przed scrollowaniem przed snem.
"Przyjmowanie pobudzających informacji i wystawianie się na działanie światła, gdy ciało powinno się wyciszać przed snem, może wpływać na sen" - powiedziała.
Amerykańska Akademia Pediatrii sugeruje rodzinom wspólne opracowywanie planów dotyczących czasu spędzanego przed ekranem i zachęcanie do korzystania z urządzeń, które budują kreatywność i więzi z rodziną i przyjaciółmi.
Sugeruje również, by rodzice podkreślali znaczenie aktywności offline, takich jak sport, muzyka, sztuka i inne hobby.
AAP zauważa również, że korzystanie z ekranu może być "zdrowe i pozytywne", z czym zgodzili się zarówno Benitez, jak i Iadecola.
"Możesz konsumować dobre treści" - powiedziała Benitez.
Iadecola zasugerował upewnienie się, że korzystanie z Internetu jest "odpowiednie do celu. Korzystanie z technologii do dowolnego zadania jest w porządku. Problem pojawia się, gdy staje się to nałogiem. Wszystko z umiarem".