Zanieczyszczenie powietrza pozostaje jednym z najbardziej zabójczych zagrożeń środowiskowych w Europie, mimo ostatnich postępów.
Zanieczyszczenie powietrza w Unii Europejskiej wiąże się z tysiącami zgonów, którym można zapobiec, mimo „znacznej” poprawy jakości powietrza.
Nowy raport Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) wskazuje, że w latach 2005–2023 liczba przedwczesnych zgonów przypisywanych drobnym pyłom spadła o 57 proc.
Mimo to niebezpieczne stężenia zanieczyszczeń przyczyniły się w 2023 r. do 182 tys. zgonów.
Wciąż 95 proc. Europejczyków mieszkających w miastach jest narażonych na poziomy zanieczyszczeń „znacznie” przekraczające zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Według EEA zanieczyszczenie powietrza pozostaje najpoważniejszym zagrożeniem środowiskowym dla Europejczyków. Wyprzedza narażenie na hałas i substancje chemiczne oraz ryzyko fal upałów związanych ze zmianą klimatu.
Czym jest pył zawieszony PM2,5?
Często oznaczany jako PM2,5, pył zawieszony to drobne cząstki w powietrzu o średnicy 2,5 mikrometra lub mniejszej.
Po wdychaniu mogą powodować lub nasilać choroby, m.in. astmę, chorobę niedokrwienną serca i raka płuc. Nowe dowody sugerują, że wysokie poziomy PM2,5 mogą również wywoływać demencję.
PM2,5 pochodzi głównie ze źródeł antropogenicznych, takich jak emisje z pojazdów, spalanie paliw stałych, odświeżacze powietrza oraz procesy przemysłowe, w tym emisje z produkcji. Może też pochodzić z „naturalnych źródeł”, takich jak pożary lasów, których ryzyko rośnie wraz ze zmianą klimatu.
Który kraj UE ucierpiał najbardziej z powodu zanieczyszczenia powietrza?
Z oceny wpływu jakości powietrza na zdrowie wynika, że Włochy poniosły w 2023 r. największą stratę: 43 083 zgony przypisane wysokim stężeniom PM2,5.
To 100,6 zgonu na 100 tys. narażonych mieszkańców. Odpowiada to 407 949 lat życia utraconych (YLL), wskaźnikowi definiowanemu jako średnia liczba dodatkowych lat, które ludzie w populacji mogliby statystycznie przeżyć, gdyby nie zmarli z powodu danej choroby lub grupy chorób.
Na drugim miejscu była Polska – 25 268 zgonów, a Niemcy zajęły trzecie z wynikiem 21 640 zgonów.
Najwyższe względne skutki (YLL na 100 tys. mieszkańców w wieku 30+) odnotowano w krajach południowo-wschodniej Europy, takich jak Macedonia Północna, Bośnia i Hercegowina oraz Albania.
Islandia nie odnotowała żadnych zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza, a w Finlandii raport przypisał długotrwałej ekspozycji na PM2,5 tylko 34 zgony.
Najniższe względne skutki zanieczyszczenia powietrza wystąpiły w krajach północy i północnego zachodu Europy, w tym w Szwecji, Estonii i Norwegii.
Nowe unijne przepisy dotyczące jakości powietrza
Raport EEA podkreśla pilną potrzebę ograniczenia zanieczyszczeń, zgodnie ze zrewidowaną dyrektywą w sprawie jakości powietrza otoczenia, która weszła w życie 10 grudnia 2024 r.
Przepisy obniżają dopuszczalny roczny limit dla PM2,5 o ponad połowę, zbliżając unijne standardy jakości powietrza na 2030 r. do zaleceń WHO. Wspierają też samorządy w wzmacnianiu zapisów dotyczących monitoringu i modelowania jakości powietrza oraz w usprawnianiu ich planów.
„Co roku zanieczyszczone powietrze powoduje około 250 tys. przedwczesnych zgonów i kosztuje gospodarkę UE nawet 850 mld euro” – mówiła w ubiegłym roku komisarz ds. środowiska, odporności wodnej i konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym, Jessika Roswall.
„Nowe przepisy dotyczące jakości powietrza poprawią jakość życia milionów Europejczyków i będą dalej chronić naszą bioróżnorodność oraz ekosystemy, jednocześnie wspierając gospodarkę”.
Roswall dodała, że nowa dyrektywa to „ważny kamień milowy” na drodze do tego, by zanieczyszczenia stały się „problemem przeszłości”.