Międzynarodowy zespół prezentuje Itiner-e, najbardziej kompletną cyfrową mapę rzymskiego systemu drogowego. Z prawie 300 000 kilometrów udokumentowanych dróg, dwukrotnie więcej niż poprzednie zasoby, ujawnia, w jaki sposób Imperium zorganizowało ruch, handel i władzę na przestrzeni wieków.
Projekt Itiner-e osiągnął to, co wydawało się niemożliwe: mapując z niespotykaną dotąd precyzją 299 171 kilometrów rzymskich dróg, prawie dwukrotnie więcej niż 188 555 km zebranych przez najbardziej kompletne jak dotąd zasoby cyfrowe. Ta ambitna praca, prowadzona przez naukowców z Universitat Autònoma de Barcelona i University of Aarhus (Dania), została opublikowana w czasopiśmie "Scientific Data" grupy Nature i stanowi najbardziej wyczerpującą syntezę stuleci badań archeologicznych i historycznych.
Zbiór danych obejmuje Imperium Rzymskie w jego maksymalnym zasięgu (około 150 r. n.e.), obejmując prawie 4 miliony km², w tym Europę, Afrykę Północną i Bliski Wschód.
Prawdziwie rewolucyjne jest to, że tylko 2,737% tych śladów ma potwierdzoną lokalizację przestrzenną, podczas gdy 89,818% jest domniemanych, a 7,445% hipotetycznych. To odkrycie pokazuje ogromną przepaść między wiedzą o istnieniu drogi a znajomością jej dokładnego przebiegu.
Jak powstała najbardziej szczegółowa mapa rzymskich dróg?
Zespół Itiner-e wykorzystał trójfazową metodologię do stworzenia tego cyfrowego atlasu. Najpierw zidentyfikowano drogi na podstawie źródeł archeologicznych, historycznych i epigraficznych: wykopalisk, badań terenowych, kamieni milowych (rzymskich znaczników kilometrów) i starożytnych dokumentów, takich jak Itinerarium Antonina i Tabula Peutingeriana. Wykorzystano również bazę danych LIRE (Latin Inscriptions of the Roman Empire), która zawiera 8 388 kamieni milowych z łacińskimi inskrypcjami.
Po drugie, zlokalizowali te drogi przestrzennie, porównując informacje z nowoczesnymi i historycznymi mapami topograficznymi, zdjęciami lotniczymi (w tym misjami USAF z lat 50.), aktualnymi zdjęciami satelitarnymi i historycznymi zdjęciami z programu Corona (1967-1972). Ten ostatni zasób miał kluczowe znaczenie dla obszarów obecnie zalewanych przez nowoczesne zbiorniki wodne. Na koniec ręcznie zdigitalizowano każdy odcinek z rozdzielczością przestrzenną od 5 do 200 metrów, zgodnie z rzeczywistym ukształtowaniem terenu: krętymi przełęczami górskimi, dolinami i naturalnymi korytarzami, a nie prostymi liniami prostymi.
Rezultatem jest 14 769 segmentów dróg zorganizowanych w dwupoziomowej hierarchii:
- Drogi główne (103 477,9 km, 34,58% całości) udokumentowane kamieniami milowymi lub źródłami historycznymi, które tworzyły strukturę cesarskiej administracji i armii.
- Drogi drugorzędne (195 693,3 km, 65,42%), ujawniające sieć lokalną i regionalną.
Projekt wygenerował również mapy zaufania, które wizualizują, gdzie brakuje danych i gdzie przyszłe badania mogą skoncentrować się na rozszerzeniu mapowanych tras.
Żywy zasób dla zrozumienia starożytnego świata
"Obszerny zbiór danych wygenerowany w ramach projektu Itiner-e ma ogromne znaczenie dla zrozumienia, w jaki sposób rzymski system drogowy zorganizował przepływ ludzi, towarów, idei, a nawet chorób w starożytności" - wyjaśniają liderzy projektu Pau de Soto, Adam Pažout i Tom Brughmans. Wysoka rozdzielczość mapy umożliwia nowe badania obliczeniowe dotyczące łączności, kosztów transportu i kontroli administracyjnej, a także badania nad tysiącletnim rozwojem mobilności lądowej.
Interdyscyplinarny, oparty na współpracy i otwartym kodzie źródłowym charakter Itiner-e sprawia, że jest to żywa platforma. Naukowcy mogą wprowadzać nowe odkrycia, zachowując autorstwo swoich danych, podczas gdy ogół społeczeństwa może uzyskać do nich bezpłatny dostęp za pośrednictwem strony https://itiner-e.org. Do najlepiej udokumentowanych regionów należą Półwysep Iberyjski, Grecja, Afryka Północna, Lewant i Azja Mniejsza, dzięki wcześniejszym projektom, takim jak Mercator-e i Desert Networks.
Mapa ujawnia również znaczące luki w obecnej wiedzy: obszary o niskiej reprezentatywności danych obejmują północną Anglię, Kornwalię, środkowy i górny bieg Dunaju, Toskanię, Korsykę i środkową Anatolię. Obszary te stanowią priorytety dla przyszłych kampanii badawczych. Ponadto w ramach projektu zidentyfikowano pustynie Afryki Północnej i obszary górskie, które stanowią największe wyzwanie w zakresie dokumentacji.
Itiner-e nie tylko podnosi wiedzę kartograficzną na temat rzymskich dróg, ale także zmienia nasze rozumienie tego, jak funkcjonowało Imperium Rzymskie: jak poruszały się legiony, jak podróżowały towary, jak przekazywano cesarskie rozkazy, a ostatecznie, jak Rzym zbudował i utrzymywał największe imperium starożytności przez wieki.