Rząd Meloni koncentruje się na wewnętrznych i zewnętrznych punktach krytycznych, zarządzaniu pierwszym przyjęciem uchodźców oraz porozumieniach z krajami pochodzenia, podczas gdy nowy mechanizm unijny jest wystawiany na próbę.
Włochy, wraz z Hiszpanią, Grecją i Cyprem, znalazły się w centrum pierwszego rocznego raportu Komisji na temat paktu migracyjnego i azylowego, który mierzy presję migracyjną na państwa członkowskie i określa, kto może zwrócić się o wsparcie do innych krajów UE.
Zgodnie z mechanizmem, Włochy znajdują się wśród krajów o "nieproporcjonalnym poziomie przyjazdów", mimo że liczba nielegalnych pobytów w UE spadła o 35% w porównaniu z rokiem poprzednim.
Komisja przewiduje trzy tryby wkładu: relokację migrantów, pomoc finansową lub wsparcie operacyjne i techniczne dla krajów trzecich. Jednak dokładne warunki zostaną oficjalnie określone dopiero po zatwierdzeniu ich przez Radę UE.
Rząd Giorgi Meloni prowadzi włoską politykę migracyjną z podejściem skoncentrowanym na zorganizowanym pierwszym przyjęciu, wzmocnieniu hotspotów i współpracy z krajami wyjściowymi i tranzytowymi.
Dwupoziomowy system przyjmowania imigrantów we Włoszech
W kraju Włochy skonsolidowały dwupoziomowy system przyjmowania imigrantów. Pierwsze przyjęcie ma miejsce natychmiast po przybyciu migrantów do hotspotów, gdzie gwarantowana jest pomoc materialna i medyczna oraz zakończone są procedury identyfikacyjne. Następnie migranci są przenoszeni do struktur terytorialnych prefektur, gdzie otrzymują podstawowe usługi w oczekiwaniu na zdefiniowanie wniosku o ochronę międzynarodową.
Drugi poziom przyjmowania dotyczy posiadaczy ochrony międzynarodowej i małoletnich bez opieki. W tym przypadku władze lokalne dobrowolnie uczestniczą w sieci projektów oraz we współpracy z trzecim sektorem, w celu zaoferowania ścieżek integracji.
Dystrybucja środków jest zarządzana przez Krajowy Fundusz Polityki i Usług Azylowych, a każdy projekt jest oceniany przez komisję złożoną z przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, przedstawiciela Krajowego Stowarzyszenia Włoskich Gmin (ANCI) i przedstawiciela Związku Włoskich Prowincji (UPI). W skład komisji wchodzi również przedstawiciel Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) oraz przedstawiciel regionów.
Presja na kraje graniczne
W przeszłości Włochy musiały stawić czoła ograniczeniom wynikającym z rozporządzenia Dublin III, które wymaga od krajów pierwszego wjazdu zarządzania wnioskami o azyl. Jako śródziemnomorski kraj graniczny, Włochy stanęły w obliczu skoncentrowanych i powtarzających się przepływów, często bez skutecznego mechanizmu redystrybucji między państwami członkowskimi.
Sytuacja ta wywołała wewnętrzne kontrowersje i napięcia z Brukselą, skłaniając kolejne rządy do poszukiwania dwustronnych rozwiązań i elastyczności w zarządzaniu migrantami zgodnie z rozporządzeniem dublińskim.
Umowy dwustronne i zewnętrzne punkty zapalne: przypadek Libii
Włoski rząd zintensyfikował umowy dwustronne z Libią, Tunezją i Albanią, mające na celu zapobieganie nielegalnym wyjazdom, zwalczanie handlarzy ludźmi i ułatwianie powrotów.
Szczególną uwagę zwrócono na zewnętrzne hotspoty, takie jak te planowane w Albanii, mające na celu tymczasową rejestrację migrantów i zarządzanie nimi przed ich ostatecznym przeniesieniem do Włoch.
Pakt Włochy-Libia wzbudził wiele kontrowersji: organizacje pozarządowe i stowarzyszenia praw człowieka potępiają warunki panujące w libijskich ośrodkach, które są oskarżane o naruszanie praw podstawowych i przetrzymywanie migrantów w niepewnych i niebezpiecznych sytuacjach. Krytyka podkreśla również ryzyko, że Włochy będą postrzegane jako współwinne nadużyć, mimo że oficjalnym celem jest ograniczenie wyładunków i uregulowanie przepływów migracyjnych.
Wyzwanie związane z unijnym mechanizmem solidarności
Nowy unijny mechanizm solidarności jest swego rodzaju testem dla Włoch. Komisja podkreśliła, że udział państw członkowskich musi respektować równowagę między solidarnością a odpowiedzialnością. Jednak wszelkie niedociągnięcia w wewnętrznym zarządzaniu przyjazdami mogą zagrozić całemu systemowi.
Dla Włoch wyzwanie jest dwojakie: nadal kontrolować przepływy za pośrednictwem hotspotów i instrumentów krajowych, aby zapewnić przyjęcie i integrację, jednocześnie skutecznie negocjując w ramach europejskich ram redystrybucji migrantów.
Włoska strategia pod rządami Meloni pozostaje sztywna i selektywna, skupiając się na kontrolach, wewnętrznych i zewnętrznych hotspotach, redystrybucji i współpracy międzynarodowej. Włochy stoją w obliczu paktu UE, który będzie musiał sprawdzić się w praktyce, zwłaszcza w przypadkach dużej presji migracyjnej, takich jak ta na Morzu Śródziemnym.
Głównym wyzwaniem pozostaje zrównoważenie bezpieczeństwa, przyjmowania i poszanowania praw człowieka w coraz bardziej złożonym kontekście europejskim i globalnym.