Nakłady na badania i rozwój w dziedzinie obronności w UE wzrosły w ciągu ostatnich pięciu lat o 90%. Eksperci wiążą ten skok z inwazją Rosji na Ukrainę.
Wydatki na badania i rozwój (B+R) w dziedzinie obronności w Unii Europejskiej ponad dwukrotnie wzrosły w ostatnich pięciu latach. Według Europejskiej Agencji Obrony zwiększyły się z 9 mld euro w 2020 r. do oczekiwanych 17 mld euro w 2025 r.
Dane Eurostatu, ze względu na inną metodologię, pokazują niższe kwoty, ale i tak wskazują wzrost o ponad 25 proc. w latach 2018–2023, czyli w najnowszym dostępnym okresie.
Eksperci podkreślają, że kluczowym czynnikiem tego skoku była inwazja Rosji na Ukrainę.
Które państwa wydają w Europie najwięcej na B+R w obronności? I jak zmieniały się wydatki na B+R w UE w ostatnich dwóch dekadach?
Według danych EDA, przesłanych Euronews Next, wydatki na B+R w obronności w UE w 2005 r. wynosiły 7,9 mld euro w cenach stałych z 2024 r., czyli wartość wydatków z 2005 r. przeliczona na poziom cen z 2024 r.
W 2024 r. kwota ta znacząco wzrosła, do 13,2 mld euro, a według szacunków EDA w 2025 r. ma sięgnąć 17 mld euro.
Inwazja Rosji na Ukrainę kluczowym czynnikiem wzrostu
„Rosyjska pełnoskalowa inwazja na Ukrainę była głównym czynnikiem wzrostu wydatków obronnych, a co za tym idzie – wydatków na badania i rozwój (B+R) w Europie” – powiedział Euronews Next badacz ze Szwedzkiej Agencji Badań Obronnych, Calle Håkansson.
„Nakłady na obronność w Europie rosły już w ostatniej dekadzie, jednak wojna w Ukrainie była przełomem”. Dodał, że nowy cel NATO – 3,5 proc. PKB na wydatki obronne – dodatkowo skłoni państwa do zwiększania inwestycji w B+R w sektorze.
EDA odmówiła podania danych dla poszczególnych państw, tłumacząc to „kwestiami klasyfikacji”.
Eurostat publikuje dane na poziomie krajów, ale jego wartości są znacznie niższe niż w EDA. Wynika to m.in. z metodologii i tego, że dotyczą 2023 r. Eurostat podał 4,07 mld euro, EDA – 11 mld euro.
Dane Eurostatu pozwalają jednak wskazać, gdzie wydaje się najwięcej.
Francja i Niemcy odpowiadają za trzy czwarte wydatków UE
Francja przeznacza na B+R w obronności najwięcej w UE. W 2023 r. zainwestowała 1,6 mld euro w badania i rozwój dla swojego przemysłu obronnego.
Niemcy są tuż za nią – 1,4 mld euro. Łącznie oba państwa wydały nieco ponad 3 mld euro (3,014 mld). To razem niemal trzy czwarte wydatków UE na B+R w obronności – 74 proc.
Hiszpania jest trzecia – 378 mln euro, czyli 9,3 proc. unijnej sumy. Jednak prezydent USA Donald Trump nie kryje niezadowolenia wobec Hiszpanii. „They're the only country that didn't raise their number up to 5%...” – mówił w październiku 2025 r.
„Maybe you should throw them out of NATO, frankly,” powiedział w innym wystąpieniu.
Trump wielokrotnie wzywał członków NATO do zwiększenia własnych wydatków obronnych. Hiszpania była jedynym krajem w gronie 32 członków, który nie zobowiązał się do podniesienia nakładów wojskowych do 5 proc. PKB.
Holandia i Szwecja razem około 9 proc.
Holandia i Szwecja domykają pierwszą piątkę. Holandia wydała 200 mln euro na B+R w obronności, a Szwecja niewiele mniej – 176 mln euro. Razem stanowiły 9,2 proc. unijnej sumy w 2023 r.
Włochy, jedna z czterech największych gospodarek UE, nie weszły do pierwszej piątki. Zajęły siódme miejsce – 73 mln euro – za Norwegią z 136 mln euro.
Sześć państw UE zadeklarowało zerowe wydatki na B+R w obronności, a kolejne sześć wydało mniej niż 10 mln euro.
Różne priorytety rządów
Rafael Loss, analityk w European Council on Foreign Relations (ECFR), zwrócił uwagę, że choć Francja i Niemcy odpowiadały w 2023 r. łącznie za 43 proc. unijnych wydatków obronnych, to ich udział w B+R w obronności sięga 75 proc.
„W dużej mierze odzwierciedla to różne priorytety rządów w wydatkowaniu środków na obronność. Według szacunków NATO np. Włochy i Hiszpania przeznaczają większą część swoich budżetów obronnych na personel niż jakikolwiek inny sojusznik” – powiedział Euronews Next.
Loss podkreślił, że ponieważ B+R w obronności czerpie z cywilnego ekosystemu innowacji – i odwrotnie – Niemcy i Francja, dzięki rozbudowanemu szkolnictwu wyższemu i znacznemu finansowaniu publicznemu, są dobrze predysponowane do utrzymania sprawnych, zróżnicowanych i innowacyjnych sektorów B+R w obronności.
Håkansson zwrócił uwagę, że znaczna część najbardziej zaawansowanego europejskiego przemysłu obronnego koncentruje się w sześciu krajach: Francji, Niemczech, Zjednoczonym Królestwie, Włoszech, Hiszpanii i Szwecji.
„W efekcie najbardziej intensywne działania B+R często pochodzą z tych państw” – dodał.
Według klasyfikacji EDA w 2024 r. łączne wydatki obronne 27 państw UE sięgnęły 343 mld euro, czyli o 19 proc. więcej niż w 2023 r., co podniosło ich poziom do 1,9 proc. PKB.
W 2023 r. wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych na obronność w krajach UE wyniosły 227 mld euro, czyli 1,3 proc. PKB – podał Eurostat.
W raporcie EDA „Defence Data 2024–2025” podkreślono, że rosnący trend „świadczy o koncentracji państw członkowskich na wzmacnianiu zdolności wojskowych w odpowiedzi na zmieniające się środowisko bezpieczeństwa”.
EDA zaznacza, że wzrost wydatków na obronność, przy wciąż ograniczonym udziale projektów wspólnych, stwarza „wyjątkową szansę, by w pełni wykorzystać współpracę, sięgnąć po finansowanie unijne oraz poprawić efektywność wydatków i interoperacyjność systemów uzbrojenia w Europie”.