Zawody o największej ekspozycji na sztuczną inteligencję będą prawdopodobnie najbardziej dotknięte, ale wciąż nie jest jasne, jaką formę przybierze ten wpływ.
Ogólna sztuczna inteligencja (GenAI) obiecuje uwolnić ludzi od powtarzalnych zadań, co teoretycznie ma wiele zalet dla rynku pracy, ale istnieją obawy, w jaki sposób technologia ta wpłynie na miejsca pracy.
Decydenci i eksperci badają również, w jaki sposób sztuczna inteligencja wpłynie na dynamikę zatrudnienia kobiet i mężczyzn. Różnica między płciami istnieje w wielu ważnych wskaźnikach. Według Eurostatu w 2024 roku stopa zatrudnienia w Unii Europejskiej wynosiła 80,8 proc. dla mężczyzn i 70,8 proc. dla kobiet. Stopa bezrobocia wynosiła 6,1 proc. dla kobiet i 5,7 proc. dla mężczyzn. W 2023 roku kobiety w Unii Europejskiej zarabiały o około 12 proc. mniej niż mężczyźni.
Kluczowe pytanie brzmi: jak sztuczna inteligencja wpłynie na kobiety w pracy? Czy sztuczna inteligencja wzmocni pozycję pracownic, czy też pozostawi je w tyle?
"Nasze badania pokazują, że w pewnym momencie sztuczna inteligencja będzie miała wpływ na prawie każdą pracę, ale pozytywne jest to, że potrzeba ludzkiej inteligencji pozostanie silnym wymogiem" - powiedział Euronews Next Paweł Adrjan, dyrektor ds. badań ekonomicznych w globalnej platformie rekrutacyjnej Indeed.
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Europejski Bank Centralny (EBC) zbadały, w jaki sposób sztuczna inteligencja może wpłynąć na kobiety w miejscu pracy. Kwestia ta jest złożona i wieloaspektowa. Nie ma więc prostej odpowiedzi.
Wiele krajów OECD poczyniło znaczne postępy w ciągu ostatnich kilku dekad, zmniejszając różnice między płciami w różnych dziedzinach.
"Biorąc pod uwagę ten postęp, zrozumiałe jest, że ktoś może się zastanawiać, dlaczego doświadczenia mężczyzn i kobiet związane ze sztuczną inteligencją w pracy mogą się różnić" - powiedziała Euronews Next Marguerita Lane, ekonomistka rynku pracy w OECD.
Zawody o największej ekspozycji na sztuczną inteligencję będą najbardziej narażone na jej wpływ i mogą doświadczyć największych zakłóceń. Zgodnie z dokumentem roboczym OECD zatytułowanym "Who will be the workers most affected by AI?", pracownicy płci żeńskiej i męskiej są mniej więcej tak samo narażeni na negatywne skutki użycia sztucznej inteligencji.
Kobiety są jednak niedostatecznie reprezentowane w zawodach o największej ekspozycji na sztuczną inteligencję, takich jak specjaliści naukowi i inżynierowie oraz dyrektorzy generalni.
Przykładowo, 82 proc. sprzątaczek i pomocników to kobiety, a zawód ten ma najniższy poziom ekspozycji na AI wynoszący 0,25 w skali 1. Z kolei tylko 19 proc. specjalistów IT to kobiety, a praca ta ma najwyższy poziom ekspozycji na AI wynoszący 0,88.
Wskaźnik ekspozycji na sztuczną inteligencję odzwierciedla potencjał sztucznej inteligencji w wykonywaniu określonych zadań na danym stanowisku. Automatyzacja niektórych zadań niekoniecznie oznacza, że miejsca pracy znikną lub że płace spadną.
W raporcie OECD podkreślono, że w konstrukcji tych zawodowych miar narażenia na AI nie ma nic, co pozwoliłoby badaczom przewidzieć, czy zawód o wysokim narażeniu na AI będzie miał pozytywny czy negatywny wpływ na AI. Analiza danych historycznych również nie sugeruje, że ekspozycja na sztuczną inteligencję doprowadziła do negatywnych wyników w zakresie zatrudnienia lub wynagrodzeń.
Specjaliści ds. technologii IT (0,88), specjaliści biznesowi (0,87), menedżerowie (0,86) dyrektorzy generalni (0,85), specjaliści ds. nauki i inżynierii (0,84), specjaliści ds. biznesu i administracji (0,84), specjaliści ds. prawnych, społecznych i kulturalnych (0,82) oraz kierownicy produkcji (0,82) to zawody o największej ekspozycji na sztuczną inteligencję, według OECD.
Lane zauważył, że kobiety i mężczyźni wykonują różne zawody, a sztuczna inteligencja może mieć na nie różny wpływ.
Przykładowo, kobiety stanowią mniejszość wśród pracowników zajmujących się rozwojem i utrzymaniem sztucznej inteligencji, których umiejętności są bardzo poszukiwane. Kobiety stanowią również większość w zawodach biurowych, które mogą być szczególnie narażone na automatyzację w wyniku ostatnich (i przyszłych) postępów w generatywnej sztucznej inteligencji.
"Możemy więc zaobserwować podział płci pod względem tego, kto dokonuje ważnych wyborów dotyczących rozwoju sztucznej inteligencji i czyje źródła utrzymania mogą zostać znacząco zakłócone" - powiedziała.
Nie pozostawiając nikogo w tyle
Kiedy trzy lata temu Lane i jej koledzy przeprowadzili ankietę wśród pracowników sektora finansowego i produkcyjnego, odkryli, że użytkownicy sztucznej inteligencji częściej byli mężczyznami i mieli wyższe wykształcenie w porównaniu do osób niebędących użytkownikami. Nawet jeśli pracują w tym samym zawodzie lub sektorze, wydaje się, że istnieją pewne oznaki, że mężczyźni częściej angażują się w sztuczną inteligencję niż kobiety.
"Rodzi to pytanie, czy mniejsze zaangażowanie w sztuczną inteligencję może prowadzić do pozostawienia kobiet w tyle. Dlatego ważne jest, aby korzyści płynące ze sztucznej inteligencji nie ograniczały się do określonych segmentów populacji" - dodała.
Wzrost zatrudnienia kobiet w zawodach narażonych na AI
W dokumencie roboczym Europejskiego Banku Centralnego (EBC) zatytułowanym "AI and women's employment in Europe" (Sztuczna inteligencja a zatrudnienie kobiet w Europie) zbadano związek między rozpowszechnianiem technologii opartych na sztucznej inteligencji a zmianami w zatrudnieniu kobiet w 16 krajach europejskich w latach 2011-2019. Badanie wykazało, że średnio zatrudnienie kobiet wzrosło w zawodach bardziej narażonych na sztuczną inteligencję.
Według Stefanii Albanesi z Miami Herbert Business School, która jest również pierwszą autorką artykułu EBC, zawody zdominowane przez kobiety były bardziej narażone na technologie automatyzacji wprowadzone w latach 90. ubiegłego wieku, takie jak maszyny w fabrykach, które pozwoliły pracodawcom zmniejszyć zatrudnienie w rutynowych pracach.
Zauważyła jednak, że kobiety były w stanie podnosić swoje kwalifikacje i rozwijać się dzięki wyższemu wykształceniu, a fala innowacji w latach 90. miała na nie mniejszy wpływ niż na mężczyzn.
"Wyższe inwestycje kobiet w edukację w porównaniu z mężczyznami prawdopodobnie złagodzą potencjalnie negatywny wpływ tych technologii [sztucznej inteligencji] na zatrudnienie kobiet" - powiedziała w rozmowie z Euronews Next.
W dokumencie EBC wskazano, że poziom wykształcenia i aktywność zawodowa są kluczowymi czynnikami umożliwiającymi kobietom czerpanie korzyści z rozprzestrzeniania się technologii sztucznej inteligencji w Europie.
"Kraje, w których kobiety poczyniły większe postępy w edukacji i w większym stopniu uczestniczą w rynku pracy, dostrzegają silniejszy pozytywny wpływ przyjęcia AI na zatrudnienie kobiet" - czytamy w dokumencie.