Komisja Europejska przedstawiła przywódcom UE trzy opcje wsparcia finansowego i wojskowego dla Ukrainy na kolejne dwa lata. Ursula von der Leyen podkreśla, że decyzja musi zapaść szybko.
W liście skierowanym do 27 przywódców Unii Europejskiej przewodnicząca Komisji Europejskiej przedstawiła trzy główne opcje, które blok ma do dyspozycji, aby wesprzeć potrzeby finansowe i wojskowe Ukrainy w ciągu najbliższych dwóch lat.
Dokument, z którym zapoznało się Euronews, analizuje wady i zalety każdej z opcji, wprowadzając poczucie pilności przed kluczowym szczytem w grudniu.
"Opcje przedstawione w tej nocie są surowe, zarówno pod względem ich konstrukcji, jak i konsekwencji. Oczywiste jest, że nie ma łatwych opcji" - mówi von der Leyen.
"Europa nie może pozwolić sobie na paraliż, ani przez wahanie, ani przez poszukiwanie idealnych lub prostych rozwiązań, które nie istnieją" - dodaje.
Oszałamiające liczby
12-stronicowy list pokazuje ogromną pomoc, jakiej Ukraina będzie potrzebować w 2026 i 2027 roku, aby kontynuować walkę z inwazją Rosji.
Komisja Europejska szacuje 83,4 mld euro na siły zbrojne Ukrainy i 55,2 mld euro na gospodarkę, co daje łącznie 135 mld euro w ciągu najbliższych dwóch lat.
Dla porównania, od początku wojny w lutym 2022 roku UE zapewniła 66 mld euro pomocy wojskowej i 100,6 mld euro wsparcia finansowego, plus 3,7 mld euro z nadzwyczajnych zysków z unieruchomionych rosyjskich aktywów.
Oznacza to, że w ciągu najbliższych dwóch lat blok przekaże prawie tyle samo, co w ciągu prawie czterech lat.
"Wraz z postępującą agresją Rosji i rosnącymi kosztami wojny, odporność finansowa Ukrainy ulega erozji" - pisze von der Leyen.
"Bez trwałego i zwiększonego wsparcia w 2026 roku i później, Ukraina poważnie ryzykuje impasem gospodarczym, podważając swoją zdolność do obrony i utrzymania podstawowych funkcji państwa" - zaznacza.
Wiarygodne, ale kosztowne pożyczki
Pierwsze dwie opcje w dokumencie sprowadzają się do nowego zadłużenia.
Wariant 1 przewiduje bezzwrotne dotacje na poziomie krajowym, a wariant 2 takie same dotacje, ale udzielane wspólnie na poziomie UE.
Wariant 1 miałby charakter dobrowolny, wariant 2 obejmowałby wszystkie państwa członkowskie po zatwierdzeniu.
Obie opcje wymagałyby wejścia na rynki finansowe i pozyskania nowych środków, co stanowi problem dla krajów borykających się z dużym deficytem.
Jak podkreśla von der Leyen, byłoby to stosunkowo proste, ale miało natychmiastowy wpływ fiskalny, ponieważ dotacje liczyłyby się w bilansach państw, które musiałyby pokryć kapitał i odsetki.
W wariancie wspólnego zadłużenia gwarantowanie finansowania byłoby powiązane z wielkością gospodarczą każdego państwa członkowskiego.
Gdyby jeden lub więcej krajów wycofało się z programu, reszta musiałaby nadrobić różnicę.
Ponadto proces musiałby być "starannie zarządzany", aby uzyskać najlepsze oprocentowanie pożyczek na rynku, zwłaszcza że blok nie rozpoczął jeszcze spłat funduszu odbudowy COVID-19.
Obecne przepisy zabraniają zaciągania pożyczek dla krajów spoza UE.
Ich zmiana wymagałaby jednomyślności, co jest trudne, biorąc pod uwagę sprzeciw Węgier wobec wspierania Ukrainy.
Poszukiwanie brakujących rosyjskich aktywów
Pożyczka mogłaby opierać się na aktywach rosyjskiego banku centralnego, unieruchomionych od początku wojny.
Większość z nich, o wartości około 185 mld euro, jest przechowywana w Euroclear, centralnym depozycie papierów wartościowych w Brukseli.
Według planu, Euroclear przekazałby salda Komisji, która udzieliłaby Ukrainie pożyczki w wysokości 140 mld euro.
Pozostałe 45 mld euro pokryłaby linia kredytowa G7.
Ukraina spłacałaby pożyczkę dopiero po zakończeniu wojny przez Rosję i zrekompensowaniu wyrządzonych szkód, a Komisja spłaciłaby Euroclear, zamykając cykl.
Belgijski premier Bart De Wever zwraca uwagę: "Najgrubszy kurczak jest w Belgii, ale wokół są inne kurczaki. Nikt nigdy o tym nie mówi". Von der Leyen wskazuje, że pozostałe 25 mld euro jest przechowywane w "bankach komercyjnych", które mogą sprzeciwić się udzieleniu dostępu.
Gwarancje na zawsze
List von der Leyen odpowiada na obawy Belgii, która martwi się perspektywą wielomiliardowego pozwu ze strony Moskwy.
Oba państwa są związane traktatem inwestycyjnym z 1989 roku, przewidującym arbitraż w przypadku sporu.
Podobny traktat został wykorzystany przez rosyjskiego oligarchę do wytoczenia w Luksemburgu sprawy o wartości 14 mld euro.
Von der Leyen sugeruje wycofanie Belgii z traktatu oraz zapewnienie przez państwa członkowskie "prawnie wiążących, bezwarunkowych, nieodwołalnych i na żądanie gwarancji" na pokrycie zarówno 185 mld euro z aktywów, jak i ewentualnych nagród arbitrażowych.
Gwarancje musiałyby być gotowe na wypadek zniesienia sankcji przed zakończeniem wojny.
Komisja rozważa możliwość przejścia od jednomyślności do głosowania większością kwalifikowaną, mimo że podobna próba w zeszłym roku została zablokowana przez Węgry.
Von der Leyen przyznaje, że gwarancje mogą trwać "wiecznie".
Efekty uboczne
Pożyczka na reparacje nie byłaby konfiskatą aktywów państwowych, co jest surowo zabronione przez prawo międzynarodowe, ponieważ Rosja miałaby szansę odzyskać fundusze, jeśli wypłaci odszkodowania.
Mimo to inwestorzy zagraniczni mogą postrzegać inicjatywę jako konfiskatę i wycofać się ze strefy euro.
"Nie można lekceważyć faktu, że istnieją potencjalne efekty domina, w tym dla rynków finansowych" – podkreśla von der Leyen.
Wspólny wysiłek UE i partnerów międzynarodowych miałby przeciwdziałać negatywnemu postrzeganiu.
Jeśli partnerzy G7 powielą pożyczkę, ryzyko reputacyjne może zostać "jeszcze bardziej zmniejszone".
Wielka Brytania i Kanada wyraziły zainteresowanie programem, USA i Japonia pozostają powściągliwe.
Prezes Europejskiego Banku Centralnego Christine Lagarde, zwróciła uwagę, że przekonanie zachodnich sojuszników jest kluczowe.
Decyzja lub porażka
Von der Leyen podkreśla, że decyzja musi zapaść szybko. Ukraina będzie potrzebować nowego zastrzyku pomocy w drugim kwartale 2026 roku.
Pierwszy kwartał ma być pokryty przez innych partnerów, później odpowiedzialność spadnie na UE.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy planuje nowy program pomocy dla Ukrainy w grudniu lub styczniu.
Aby uzyskać pozytywną decyzję, Kijów musi wykazać "zdecydowane zaangażowanie" w utrzymanie finansów - gwarantowane tylko przez pomoc europejską.
Przywódcy UE muszą podjąć decyzję podczas szczytu w Brukseli w dniach 18–19 grudnia. Jeśli belgijskie obawy okażą się nie do przezwyciężenia, blok może zastosować opcję 1 lub 2, albo ich połączenie jako "rozwiązanie pomostowe".
"Ostatecznie to, co dzieje się na Ukrainie, ma równie fundamentalne znaczenie dla samego kraju, jak i dla przyszłości Europy jako całości" - podsumowuje von der Leyen.