Państwa UE wydały w 2024 r. 343,2 mld euro na obronność. Niemcy i Francja łącznie odpowiadały za 44% tej sumy.
Wydatki obronne w UE wyraźnie rosną wraz z nasileniem globalnych zagrożeń. W ostatnich pięciu latach niemal się podwoiły.
Europejska Agencja Obrony (EDA) prognozuje, że w 2025 r. sięgną 392 mld euro. W 2020 r. wynosiły 198 mld euro, co oznacza wzrost o 98% w ujęciu nominalnym. Po uwzględnieniu inflacji to 63%, czyli nadal znaczący skok między 2020 a 2025 rokiem.
Wielu ekspertów ds. bezpieczeństwa łączy ten wzrost bezpośrednio z inwazją Rosji na Ukrainę oraz z chwiejniejszym wsparciem USA dla bezpieczeństwa Europy. Powstaje plan pokojowy między Rosją a Ukrainą. Część analityków obawia się, że porozumienie faworyzujące Moskwę, pozbawione kluczowych gwarancji bezpieczeństwa, zagrozi długoterminowej stabilności. Dla sąsiadów Ukrainy widmo kolejnej rosyjskiej napaści staje się coraz bardziej realne.
Skoro więc pokój na świecie wisi na włosku, które państwa europejskie najwięcej przeznaczają na swoją obronę?
Niemcy liderem wydatków obronnych
Zgodnie z danymi EDA kraje UE przeznaczyły w 2024 r. na obronę 343,2 mld euro. Niemcy wyraźnie wyprzedzają resztę: 90,6 mld euro, czyli 26,4% łącznych wydatków UE. Na drugim miejscu jest Francja z 59,6 mld euro, co stanowi 17,4% całości.
Łącznie te dwa państwa odpowiadają za 43,8% wydatków obronnych UE, czyli 150 mld euro.
Ze względu na różnice klasyfikacyjne dane Eurostatu są niższe niż EDA. W tekście wykorzystujemy wartości EDA, także dlatego, że są najświeższe.
Pięć krajów odpowiada za 70% unijnych wydatków
Włochy są trzecie: 32,7 mld euro. Tuż za nimi Polska – 31,9 mld euro. Hiszpania jest piąta, ale na tle największych europejskich gospodarek wydaje relatywnie niewiele: 22,7 mld euro. Wcześniej w tym roku prezydent USA, Donald Trump, zagroził nawet wyrzuceniem Hiszpanii z NATO za opór wobec zobowiązania do podniesienia wydatków wojskowych do 5% PKB.
Łącznie pierwsza piątka wydała na obronę 237,5 mld euro, co stanowi 69,2% unijnej sumy.
Czternaście krajów odpowiada łącznie za 8% unijnej sumy
Łącznie 14 państw UE wydało mniej niż 5 mld euro każde, z czego osiem nie przekroczyło 2 mld. Ta czternastka przeznaczyła razem 28,2 mld euro, czyli zaledwie 8,2% unijnej sumy. Wśród nich są m.in. Austria (4,9 mld euro), Węgry (4,5 mld euro) i Portugalia (4,2 mld euro). Najmniej, tylko 99 mln euro, wydała Malta, najmniejsze państwo członkowskie.
Wielka Brytania i Turcja to ważni europejscy członkowie NATO, choć nie należą do UE. Według NATO w 2024 r. Wielka Brytania wydała na obronę 65,8 mld funtów (74,97 mld euro), a Turcja ok. 24,4 mld euro.
Wydatki obronne w przeliczeniu na mieszkańca
Nakłady na obronę na osobę bardzo się różnią w Europie: od 174 euro na Malcie do 1540 euro w Danii w 2024 r. Prosta średnia dla państw UE wyniosła 686 euro, a ważona populacją UE na początku roku – 764 euro.
Poza Danią ponad 1000 euro na osobę przeznacza jeszcze cztery państwa: Niderlandy (1184 euro), Finlandia (1140), Szwecja (1073) i Niemcy (1069).
W dziesięciu krajach wskaźnik spada poniżej 500 euro; w Hiszpanii to 465 euro.
Z pozostałych dwóch największych gospodarek Francja wydaje 869 euro na osobę, a Włochy 555 euro.
Jak zmieniają się wydatki obronne w Europie?
„Pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę była głównym czynnikiem napędzającym wzrost wydatków na obronę” – powiedział w rozmowie z Euronews Business Calle Håkansson, badacz ze Szwedzkiej Agencji Badań Obronnych.
„Choć nakłady na obronę w Europie rosły już w ostatniej dekadzie, wojna w Ukrainie była punktem zwrotnym.”
Dane Eurostatu i EDA pokazują wzrosty w ujęciu nominalnym, natomiast wartości w stałych cenach z 2024 r. publikowane przez EDA pokazują realną zmianę, skorygowaną do poziomu cen z 2024 r.
W stałych cenach z 2024 r. wydatki obronne UE wynosiły w 2020 r. 234,2 mld euro. W 2024 r. wzrosły do 343,2 mld euro, a w 2025 r. mają sięgnąć 381 mld euro.
Realny wzrost w minionej dekadzie, w latach 2015–2025, to 99%. W 2014 r. wydatki były najniższe w ujęciu realnym: 188,5 mld euro. Od tego czasu rosną z roku na rok.
„W 2014 r. państwa UE, z których większość należy również do sojuszu NATO, zatrzymały trend spadkowy wydatków obronnych w odpowiedzi na pierwszą inwazję Rosji na Ukrainę” – powiedział w rozmowie z Euronews Business Rafael Loss, analityk w Europejskiej Radzie Spraw Zagranicznych (ECFR).
Zastrzegł jednak, że minęły lata, zanim wzrost wydatków obronnych przewyższył tempo wzrostu PKB i zbliżył się do celu NATO na poziomie 2% PKB, który stał się też punktem odniesienia dla UE.
Na szczycie na początku roku członkowie NATO zgodzili się podnieść wydatki obronne do 5% PKB do 2035 r., odpowiadając na naciski USA. Państwa mają przeznaczać 3,5% PKB na zasadnicze wydatki obronne, a pozostałe 1,5% na szerszą infrastrukturę bezpieczeństwa.