W wielu krajach europejskich pensje nauczycieli, skorygowane o inflację, zmniejszyły się w ostatnich latach. Euronews Business analizuje te zmiany w dłuższej perspektywie czasowej.
REKLAMA
Rekrutacja nauczycieli do szkół średnich w Anglii w roku 2023/24 osiągnęła jedynie połowę wyznaczonego celu. Nauczanie zostało jednocześnie uznane za najlepszą pracę w Wielkiej Brytanii w 2025 r. w ofertach pracy firmy rekrutacyjnej Indeed. Niedobór nauczycieli jest również powszechnym problemem w całej Unii Europejskiej.
Czy ten wynik jest zaskakujący? Nie do końca. Jest to bardzo złożona kwestia, na którą składa się wiele czynników. Trendy płacowe dla nauczycieli w ujęciu realnym dostarczają istotnych informacji. W ostatnich latach, po uwzględnieniu inflacji, wynagrodzenia nauczycieli spadały w wielu krajach europejskich, w tym w Anglii, Irlandii, Włoszech, Grecji i Finlandii.
W Polsce natomiast ustawa budżetowa na rok 2025 przewiduje wzrost średniej pensji nauczycieli o pięć procent. Oznacza to, że średnie wynagrodzenia nauczycieli w roku 2025 będą wynosić: 6 670,65 zł dla nauczyciela początkującego, (wzrost o 5,00 proc. o 317,65 zł); 7 826,14 zł dla nauczyciela mianowanego (wzrost o 5,00 proc. o 372,67 zł); 10 000,07 zł dla nauczyciela dyplomowanego (wzrost o 5,00 proc. o 476,19 zł).
Sprawdzamy zatem, jak zmieniły się wynagrodzenia nauczycieli w Europie na przestrzeni ostatnich lat. I które kraje doświadczyły najwyższych wzrostów i najostrzejszych spadków wynagrodzeń nauczycieli w ujęciu realnym?
Wynagrodzenia spadły w prawie połowie krajów
Zgodnie z raportem OECD Education at a Glance 2024, spośród 22 krajów i regionów, ustawowe wynagrodzenia nauczycieli szkół średnich I stopnia w ujęciu realnym spadły w dziesięciu z nich w latach 2015-2023.
Wynagrodzenia spadły najbardziej w Luksemburgu, o 11% w tym okresie, a następnie o 9% w Grecji i o 6% w Irlandii, Finlandii i we Włoszech.
W latach 2015-2023 wynagrodzenia spadły również o 5% w Anglii, 4% w Portugalii i 3% na Węgrzech.
Średni wzrost wyniósł 4% w UE-25, ale w niektórych z głównych gospodarek UE, takich jak Hiszpania (2%) oraz Niemcy i Włochy (1%), był niższy.
Zgodnie z unijną średnią, wynagrodzenia nauczycieli w Polsce wzrosły o 4% w okresie od 2015 do 2023 roku.
Najwyższy wzrost odnotowano natomiast w Turcji, gdzie wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 31%. Czechy odnotowały wzrost o 16%, a Szkocja o 12%, co czyni je jedynymi regionami o wzroście przekraczającym 10%.
W latach 2013-2023 pojawił się podobny trend. Grecja odnotowała największy spadek wynoszący 12%, a na kolejnych miejscach znalazły się Luksemburg (-10%) oraz Irlandia, Finlandia i Włochy (-7%). W Anglii pensje nauczycieli spadły o 5% po uwzględnieniu inflacji.
Pensje nauczycieli na Węgrzech wzrosły o prawie 50% w 2014 roku w porównaniu do 2013 roku, mierzone w dolarach amerykańskich. Ten znaczący wzrost mocno wpływa na wyniki analizy zmian w czasie. Wykres liniowy poniżej wyraźnie przedstawia ten trend.
Podczas gdy wynagrodzenia na Węgrzech spadły o 3% w latach 2015-2023, ogólny wzrost w latach 2013-2023 wyniósł imponujące 45%. To plasuje Węgry na szczycie listy największych wzrostów wynagrodzeń w tym okresie, a za nimi plasuje się Turcja z 37% wzrostem.
Czechy i Słowacja odnotowały znaczący wzrost o 18% w ciągu ostatnich 10 lat, a Szkocja plasuje się tuż za nimi z 11% wzrostem.
Wśród największych gospodarek UE najwyższy wzrost odnotowano w Niemczech (7%), a następnie we Francji (4%) w tym samym okresie.
Zmiany w wynagrodzeniach nauczycieli od 2005 r.
Analizując zmiany w dłuższym okresie, na przykład między 2005 a 2023 rokiem, Grecja doświadczyła dramatycznego spadku pensji nauczycieli. Nauczyciele w Grecji stracili jedną trzecią swoich wynagrodzeń w realnych wartościach, co oznacza spadek o 33%. Znaczące spadki miały także miejsce w Portugalii (13%), a także we Włoszech i Anglii (po 12%).
Chociaż spadki były mniejsze, wynagrodzenia spadły również w Hiszpanii i Finlandii (oba o 5%) oraz we Francji (2%).
W latach 2005-2023 w Turcji odnotowano znaczny wzrost wynagrodzeń nauczycieli, wynoszący 59%. Polska (28%), Niemcy (16%) i Norwegia (15%) podążyły za Turcją, choć z niższymi stopami wzrostu.
Wykresy liniowe powyżej i poniżej ilustrują, że wynagrodzenia nauczycieli w ujęciu realnym zaczęły spadać w wielu krajach, również w Polsce, po pandemii COVID-19. Tendencja ta jest również widoczna w średniej UE-25.
Według raportu NFER, o 44% więcej nauczycieli wyraziło zamiar odejścia z zawodu w 2022/23 niż w roku poprzednim. Prognozy na 2024/25 przewidują niedobór rekrutacji w 10 z 17 przedmiotów nauczanych w szkołach średnich.
Które kraje płacą nauczycielom najlepiej?
Wynagrodzenia nauczycieli w Europie są bardzo zróżnicowane, a kwalifikacje i doświadczenie mają istotny wpływ na te wahania w ramach każdego kraju.
Według sieci Eurydice Komisji Europejskiej, jednostki badającej systemy edukacyjne w ramach UE, roczne ustawowe wynagrodzenia brutto dla początkujących nauczycieli w 2022/23 r. wahały się od 9 897 euro w Polsce do 84 589 euro w Luksemburgu w UE.
Niemieccy nauczyciele zarabiają prawie dwa razy więcej niż francuscy
Nauczyciele w Niemczech (62 322 euro) zarabiali prawie dwukrotnie więcej niż ich odpowiednicy we Francji (32 186 euro). Hiszpania (36 580 euro) była nieco powyżej Francji, podczas gdy Włochy (27 079 euro) znalazły się poniżej.
Wynagrodzenie nauczycieli a siła nabywcza
Pensje nauczycieli wyrażone w standardzie siły nabywczej (PPS) pozwala na bardziej sprawiedliwą porównanie. PPS to sztuczna jednostka walutowa, która odzwierciedla tę samą siłę nabywczą we wszystkich krajach, co oznacza, że jedna jednostka PPS teoretycznie może kupić tę samą ilość dóbr i usług w każdym kraju.
Roczne ustawowe wynagrodzenie brutto w PPS dla początkujących nauczycieli w UE wahało się od 11 826 na Słowacji, 15,589 w Polsce, do 49 015 w Luksemburgu. Choć różnice między krajami są mniejsze, nadal się utrzymują.
W przypadku tego wskaźnika kilka krajów UE, w tym Polska, odnotowały niższą moc nabywczą pensji nauczycielskich niż niektóre państwa kandydujące, jak np. Czarnogóra.
Raport OECD podkreśla, że pensje nauczycieli to tylko jeden z wielu elementów wpływających na atrakcyjność zawodu. Równie istotne jest zapewnienie większych możliwości rozwoju zawodowego oraz zagwarantowania, że zawód ten pozostanie stymulujący intelektualnie przez cały okres kariery zawodowej.
Jack Worth, lider zespołu ds. siły roboczej w Narodowej Fundacji Badań Edukacyjnych (NFER), zwrócił również uwagę na pilną konieczność podjęcia ambitnych, radykalnych i kosztowo efektywnych działań politycznych w celu rozwiązania wyzwań związanych z rekrutacją i utrzymaniem nauczycieli w zawodzie. "Sytuacja w zakresie podaży nauczycieli jest krytyczna, co może zagrozić jakości edukacji, jaką otrzymują dzieci i młodzież" – dodał.