Badania wskazują, że dziewczęta zaszczepione do 16. roku życia mają znacznie niższe ryzyko raka szyjki macicy. Nie stwierdzono poważnych działań niepożądanych.
Dwie szerokie, nowe analizy dostarczają jednych z najpełniejszych dotąd danych na temat szczepionki przeciw HPV. Wynika z nich, że bardzo skutecznie zapobiega ona rakowi szyjki macicy i nie wiąże się z poważnymi działaniami niepożądanymi.
Analizy wykazały, że dziewczęta w wieku 16 lat lub młodsze, które otrzymały szczepionkę przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV), miały o 80 proc. mniejsze ryzyko rozwoju raka szyjki macicy niż nieszczepione.
Szczepionka zapobiegała też zmianom przedrakowym w szyjce macicy i innych tkankach, zwłaszcza gdy młode osoby przyjęły ją przed kontaktem z wirusem.
Przeglądy zostały przeprowadzoneprzez Cochrane, wpływową organizację badawczą non-profit. Uwzględniono zarówno badania kliniczne, jak i badania z rzeczywistej praktyki, obejmujące ponad 132 mln osób.
„Mamy dziś jasne i spójne dowody z całego świata, że szczepienia przeciw HPV zapobiegają rakowi szyjki macicy” – oświadczył Nicholas Henschke, jeden z autorów badania i szef Cochrane Response.
HPV to rodzina powszechnych wirusów. Wiele z nich jest niegroźnych, w tym te wywołujące brodawki skórne. Jednak niektóre typy mogą powodować nowotwory szyjki macicy, odbytu, prącia, sromu, pochwy, jamy ustnej i gardła, a także brodawki narządów płciowych.
Rak szyjki macicy należy do najczęstszych nowotworów u kobiet. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2022 roku było ok. 660 tys. nowych przypadków i ok. 350 tys. zgonów na świecie. Częściej dotyka młodszych kobiet.
Pod lupą obawy dotyczące działań niepożądanych
Szczepionki przeciw HPV, takie jak Cervarix i Gardasil, od początku lat 2000. uchodzą za duży przełom w walce z rakiem szyjki macicy, ale budziły też kontrowersje.
Producent Gardasilu, Merck & Co, od lat mierzy się z pozwami, w których zarzucano firmie, że bezpodstawnie przedstawiała szczepionkę jako bezpieczną, choć rzekomo wywołuje zaburzenia rytmu serca i problemy z płodnością. Na początku tego roku sędzia w USA orzekł na korzyść Mercka, uznając te twierdzenia za „spekulacyjne wnioski”.
W ostatniej dekadzie odsetek szczepień przeciw HPV rósł w części krajów Europy, np. w Hiszpanii i Niemczech, a spadał w innych, m.in. w Wielkiej Brytanii i we Włoszech – wynika z danych WHO.
Badacze z Cochrane wskazali na dezinformację w mediach społecznościowych jako kluczową przyczynę spadku lub stagnacji wyszczepialności i postanowili sprawdzić, czy te obawy mają podstawy.
„Uważamy, że bardzo ważne jest, by mieć niezależny, całościowy przegląd literatury. Dzięki temu możemy przedstawiać dowody w sposób, który pomaga ludziom podejmować świadome decyzje dla zdrowia” – powiedziała dr Jo Morrison, jedna z autorek badania i ginekolożka-onkolożka, podczas briefingu dla dziennikarzy.
Jej zespół ustalił, że szczepionki przeciw HPV wywołują jedynie drobne odczyny, np. ból ramienia tuż po szczepieniu. Po porównaniu zgłoszeń poważnych sygnałów bezpieczeństwa z danymi z obserwacji populacyjnych nie stwierdzono, by szczepienia zwiększały to ryzyko.
Poważne działania niepożądane były rzadkie i występowały równie często w grupach osób nieszczepionych.
„Ważnym ustaleniem jest to, że często omawiane w mediach społecznościowych działania niepożądane nie mają potwierdzenia w danych jako rzeczywiście związane ze szczepieniem” – powiedział Henschke.
Wyniki wspierają szczepienia
Badacze podkreślili, że wyniki potwierdzają światowe zalecenia, by szczepić przeciw HPV zarówno dziewczęta, jak i chłopców, najlepiej przed 16. urodzinami. Najlepszą ochronę daje szczepienie przed kontaktem z wirusem, czyli przed rozpoczęciem aktywności seksualnej.
Choć początkowo zalecano je wyłącznie dziewczętom i kobietom, coraz więcej państw obejmuje programem również chłopców.
„Szczepienie chłopców oraz dziewcząt wzmacnia ochronę wszystkich” – powiedziała Morrison. „Z czasem zobaczymy wpływ szczepień także na inne nowotwory, w tym te dotykające mężczyzn”.
Zespół Cochrane zwrócił uwagę na luki w bazie dowodów dotyczących szczepień przeciw HPV. Większość badań przeprowadzono w krajach bogatych, dlatego potrzeba więcej analiz w państwach o niższych dochodach, gdzie obciążenie rakiem szyjki macicy jest większe.
W kolejnych latach naukowcy spodziewają się lepiej poznać wpływ szczepionki na inne nowotwory związane z wirusem, które zwykle rozwijają się później w życiu.
„Pełne zrozumienie wpływu szczepień zajmie dekady” – dodała Morrison.