Siły zbrojne w całej Europie są ograniczone, a budżety obronne niewielkie. Czy państwa europejskie mogłyby przywrócić obowiązkową służbę wojskową? Sojusznicy NATO rozważają wprowadzenie poboru.
REKLAMA
Po zimnej wojnie kraje europejskie systematycznie zmniejszały swoje armie, a kluczowi gracze tacy jak Francja, zawiesili pobór i odnotowali odpowiedni spadek wielkości swoich sił zbrojnych - o 38 procent od lat 90. do dziś.
Jedynie Austria, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Norwegia, Szwajcaria i Turcja nigdy nie zawiesiły poboru do wojska.
"Obecnie pilniejszą kwestią jest posiadanie wystarczającej liczby żołnierzy do utrzymania linii frontu, niekoniecznie do walki z Rosjanami, ale do wysłania silnego sygnału odstraszającego" - powiedział Euronews dr Alexandr Burilkov, badacz z Uniwersytetu Leuphana w Lüneburgu.
Ta wiadomość brzmiałaby: "Jeśli spróbujecie tego, co zrobiliście w lutym 2022 roku, to się nie uda", mówi Burilkov, przywołując na datę pełnej inwazji Rosji na Ukrainę.
Burilkov jest jednym ze współautorów wspólnej analizy przeprowadzonej przez think-tank Bruegel i Instytut Kiloński, który szacuje, że Europa będzie potrzebować 300 000 dodatkowych żołnierzy do obrony, oprócz obecnego 1,47 miliona aktywnego personelu wojskowego, w tym w Wielkiej Brytanii.
"W ciągu ostatnich dwóch lat Rosjanie w znacznym stopniu przestawili swoją gospodarkę i społeczeństwo na tory wojenne" - powiedział Burilkov, dodając, że "w ujęciu zbiorowym zwiększenie zdolności obronnych nie jest niewykonalnym wydatkiem, zwłaszcza biorąc pod uwagę konsekwencje".
Sojusznicy NATO dyskutują obecnie o tym, jak to zrobić, zarówno pod względem sprzętu, jak i personelu wojskowego - a pobór jest częścią debaty, powiedział Euronews urzędnik NATO, dodając, że w celu zapewnienia zbiorowej skutecznej obrony w obecnym środowisku, potrzebne są większe siły do realizacji planów obronnych sojuszu.
"Jak wygenerować te siły, czy wykorzystać system poboru, siły rezerwowe albo inny model, jest suwerenną decyzją krajów" - powiedział ten sam urzędnik.
Transatlantycki sojusz wojskowy nie narzuca krajowych polityk wojskowych, ale może odgrywać rolę w ułatwianiu wymiany między sojusznikami. Urzędnik dodał, że debaty na temat najlepszych praktyk, wyciągniętych wniosków i potencjalnej roli NATO w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z rekrutacją i utrzymaniem sił zbrojnych będą w nadchodzących miesiącach priorytetem w planach Sojuszu.
W następstwie agresji militarnej Rosji na Ukrainę, państwa bałtyckie, takie jak Łotwa i Litwa, wdrożyły różne modele poboru w celu rozbudowy swoich sił zbrojnych.
Chorwacja również planuje przywrócić obowiązkową służbę wojskową w tym roku, a kolejne kraje mogą pójść w jej ślady, ponieważ służby wywiadowcze ostrzegają przed potencjalnym rosyjskim atakiem na państwo członkowskie NATO w ciągu pięciu lat, a niepewność co do zaangażowania Donalda Trumpa w NATO i bezpieczeństwo europejskie rośnie.
"Aby mieć odporne siły zbrojne, które nie tylko przetrwają na początkowych etapach konfliktu, ale będą kontynuować walkę w razie potrzeby, bardzo ważne jest, aby móc wprowadzić jakikolwiek system, który zarówno zwiększy liczbę dostępnego personelu, jak i zwiększy odporność tego systemu" - argumentował Burilkov, odnosząc się do poboru, a także dobrze wyszkolonych i skutecznych rezerw.
Lekcje z modelu bałtyckiego
Finlandia i Estonia mają obowiązkową służbę wojskową. Dania, Litwa i Łotwa stosują system poboru oparty na loterii, podczas gdy Norwegia i Szwecja mają selektywną służbę obowiązkową.
Nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania, ale badacze Carnegie Europe argumentowali w dokumencie politycznym z 2024 r., że można wyciągnąć wnioski z krajów nordyckich i bałtyckich. Kraje te wprowadziły różne zachęty, aby uczynić służbę wojskową bardziej atrakcyjną, w tym korzyści finansowe i możliwości zatrudnienia.
Na przykład Litwa oferuje wsparcie finansowe dla tych, którzy dobrowolnie wstępują do służby, a także zatrudnienie i pomoc edukacyjną w trakcie i po zakończeniu służby wojskowej. Estońskie Siły Obronne współpracują z prywatnymi pracodawcami w ramach programów takich jak Cyber Pobór Sił Zbrojnych, w ramach których wysyłają oni swoich pracowników do służby w cyberprzestrzeni, aby poprawić swoje umiejętności, a następnie zastosować je w pracy.
"Wiele armii przechodzi przez proces rewaluacji, dotyczący tego jaki powinien być podział między rolami jednostek wojskowych, a cywilnych, ponieważ zmienia się charakter działań wojennych i bezpieczeństwa narodowego" - zauważyła Linda Slapakova, badaczka z RAND Europe.
Jednak nie wszyscy zgadzają się co do potrzeby przywrócenia obowiązkowej służby wojskowej, co w niektórych krajach jest prawnie niemożliwe, a w innych politycznie nieprawdopodobne.
"Patrząc tylko na wojsko, są duże oczekiwania względem infrastruktury szkoleniowej, przeprowadzania badań lekarskich i zapisywania ludzi na szkolenie i służbę" - powiedziała Slapakova w wywiadzie dla Euronews, podkreślając, że tego rodzaju infrastruktura nie istnieje w wielu krajach.
"Jeśli celem jest tylko poprawa zdolności sił zbrojnych, myślę, że istnieje wiele innych kwestii, którym kraje mogą się przyjrzeć, zanim zaczną rozważać coś takiego jak nakazanie młodym ludziom wstąpienia do wojska lub służby cywilnej" - dodała.
Sondaż Gallupa przeprowadzony w ubiegłym roku wykazał, że tylko 32 proc. obywateli UE byłoby skłonnych bronić swojego kraju w razie wojny.
W głównych gospodarkach UE, takich jak Włochy, Niemcy i Hiszpania, liczby te były jeszcze niższe: tylko 14% Włochów, 23% Niemców i 29% Hiszpanów stwierdziło, że byliby gotowi walczyć za swój kraj w czasie wojny.