Spotykając się w Tokio po raz pierwszy na szczeblu przywódców, państwa Azji Środkowej i Japonia określiły ramy głębszej współpracy politycznej, gospodarczej i sektorowej w obliczu rosnących wyzwań regionalnych i globalnych.
Rozwój infrastruktury transportowej, dekarbonizacja i wymiana międzyludzka zostały podkreślone jako trzy obszary priorytetowe we wspólnej deklaracji po szczycie C5+ Japonia, który odbył się w Tokio.
Przywódcy wszystkich pięciu państw Azji Środkowej dyskutowali o tym, jak zdefiniować nowy etap współpracy regionalnej z premier Japonii, Sanae Takaichi.
Szczyt zgromadził prezydentów Uzbekistanu, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu i był to pierwszy raz, kiedy dialog "Azja Środkowa + Japonia" został podniesiony do poziomu głów państw od czasu jego powstania ponad dwie dekady temu.
Premier Takaichi opisała Azję Środkową jako region o rosnącym znaczeniu geopolitycznym i gospodarczym, podkreślając jego rolę jako węzła między Europą a Azją, jego zasoby energetyczne i mineralne oraz silny wzrost gospodarczy i demograficzny.
Zapowiedziała uruchomienie Inicjatywy CA+JAD Tokio, mającej na celu wspieranie rozwoju przemysłowego i dywersyfikacji w Azji Środkowej oraz wzmocnienie wzajemnie korzystnych więzi z Japonią.
Inicjatywa koncentruje się na trzech priorytetowych obszarach, takich jak zieleń i odporność, łączność i rozwój zasobów ludzkich, i obejmuje cel 3 bilionów jenów (około 17,9 miliarda euro) w projektach biznesowych w ciągu najbliższych pięciu lat.
Japońska inicjatywa Tokio
W obszarze ekologii i odporności Japonia zobowiązała się do współpracy w zakresie transformacji energetycznej, środków przeciwdziałania zmianie klimatu, ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych i wzmacniania krytycznych łańcuchów dostaw minerałów.
Tokio ogłosiło również wsparcie dla dalszego rozwoju Międzynarodowej Transkaspijskiej Trasy Transportowej, znanej również jako Korytarz Środkowy, oraz uruchomienie partnerstwa na rzecz współpracy w zakresie sztucznej inteligencji między Japonią a Azją Środkową.
Rozwój zasobów ludzkich obejmie kontynuację programów stypendialnych, współpracę w dziedzinie zdrowia i medycyny oraz inicjatywy szkoleń zawodowych.
Japonia potwierdziła również plany zwołania spotkania ministrów sprawiedliwości Azji Środkowej i Japonii, dodając do dialogu wymiar instytucjonalny.
Przywódcy Azji Środkowej z zadowoleniem przyjęli Inicjatywę Tokijską i wyrazili zainteresowanie opracowaniem wspólnych projektów we wszystkich trzech obszarach priorytetowych.
Uzbekistan: infrastruktura, energia i współpraca cyfrowa
Przemawiając na szczycie, prezydent Uzbekistanu Shavkat Mirziyoyev przypomniał, że Japonia była inicjatorem dialogu Azja Środkowa plus Japonia ponad 20 lat temu i powiedział, że pierwsze spotkanie na szczycie wyznaczyło nowy etap we współpracy.
"Jesteśmy przekonani, że łącząc wysiłki, możemy osiągnąć wymierne rezultaty", powiedział Mirziyoyev, cytując japońskie przysłowie, że "jeśli połączysz siły, możesz przenosić góry".
Mirziyoyev zaproponował organizowanie szczytów na szczeblu głów państw co dwa lata i zaoferował, że będzie gospodarzem jednego z przyszłych spotkań w Uzbekistanie. Wezwał także do opracowania Strategii Współpracy Azji Środkowej i Japonii do 2040 roku, skoncentrowanej na praktycznych programach i projektach.
Współpraca gospodarcza zajmowała ważne miejsce w propozycjach Uzbekistanu. Uzbecki prezydent z zadowoleniem przyjął zwiększone zaangażowanie japońskich instytucji finansowych i zasugerował utworzenie funduszu inwestycyjnego na rzecz rozwoju infrastruktury i przemysłu w Azji Środkowej, a także regionalnej sieci japońskich technoparków w celu wspierania współpracy przemysłowej i transferu technologii.
Kolejnym kluczowym tematem była transformacja cyfrowa. Mirziyoyev zaproponował utworzenie centrum cyfrowego Azja Środkowa-Japonia w celu współpracy w zakresie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa, Internetu rzeczy i rozwiązań cyfrowych. Wyraził również zainteresowanie udziałem Japonii w dużych projektach transportowych, w tym w szybkich kolejach, autostradach, lotniskach i cyfrowych korytarzach transportowych, zwracając uwagę na trwającą współpracę z Sojitz nad nowym międzynarodowym lotniskiem w Taszkiencie.
Mirziyoyev podkreślił również, że Uzbekistan dąży do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla o 50 procent do 2035 roku i zwiększenia udziału zielonej energii w wytwarzaniu energii elektrycznej do 54 procent do 2030 roku. Wezwał do wspólnych projektów w zakresie energii odnawialnej, wprowadzenia technologii kogeneracji i rozwiązań w zakresie wychwytywania dwutlenku węgla, a także utworzenia regionalnego centrum szkoleniowego w zakresie energii odnawialnej w Taszkiencie.
Wezwał również do ściślejszej współpracy w zakresie jakości powietrza, adaptacji do zmian klimatu i bezpieczeństwa sejsmicznego, proponując regionalny program oparty na japońskiej wiedzy specjalistycznej, w tym szkolenia dla inżynierów, architektów i służb ratowniczych.
Kazachstan: tranzyt, bezpieczeństwo energetyczne i wodne
Prezydent Kazachstanu Kassym-Jomart Tokajew podkreślił symboliczne znaczenie organizacji szczytu w Tokio, opisując go jako kamień milowy dla całego regionu.
Tokajew podkreślił rosnącą rolę Azji Środkowej jako węzła transportowego i logistycznego, zauważając, że ponad 80 procent transportu lądowego między Azją a Europą przechodzi przez Kazachstan. Podkreślił znaczenie rozwoju Międzynarodowej Transkaspijskiej Trasy Transportowej i z zadowoleniem przyjął decyzję Japonii o wsparciu poprawy procedur celnych w porcie Aktau nad Morzem Kaspijskim.
Współpraca energetyczna zajmowała ważne miejsce w przemówieniu Kazachstanu. Tokajew powiedział, że kraj jest zainteresowany japońskimi technologiami i inwestycjami zarówno w tradycyjne, jak i czyste projekty energetyczne, podkreślając potrzebę zrównoważonej i sprawiedliwej transformacji energetycznej. Wskazał na rolę Kazachstanu jako głównego producenta węgla i dostawcy około 40 procent światowego paliwa jądrowego, podkreślając możliwości współpracy w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, zarządzania odpadami i specjalistycznych szkoleń.
Prezydent Kazachstanu zwrócił również uwagę na rezerwy metali ziem rzadkich i innych krytycznych minerałów w Azji Środkowej, mówiąc, że region może odgrywać większą rolę w globalnych łańcuchach dostaw. Z zadowoleniem przyjął rozpoczęty wspólnie z Japonią projekt Next-Generation SmartMining Plus, mający na celu cyfryzację operacji wydobywczych i poprawę zrównoważenia środowiskowego.
Tokajew podkreślił również znaczenie bezpieczeństwa wodnego i zrównoważonego rolnictwa, proponując ściślejszą współpracę w zakresie technologii oszczędzania wody, badań stosowanych i monitorowania satelitarnego. Zasugerował utworzenie platformy badawczej w zakresie zrównoważonego rolnictwa z udziałem japońskich naukowców i ekspertów.
Przywódcy Azji Środkowej i premier Japonii uzgodnili również, że następny szczyt Azja Środkowa-Japonia odbędzie się w Kazachstanie, podkreślając rolę Astany w przyszłym rozwoju dialogu.
Forum biznesowe i porozumienia
Po zakończeniu szczytu przywódcy wzięli udział w wielostronnym forum biznesowym poświęconym handlowi, inwestycjom i współpracy przemysłowej. Zaprezentowano kilka wspólnych projektów, w tym budowę dwóch elektrowni słonecznych w Uzbekistanie przez Sumitomo, Chubu Electric Power i Shikoku Electric Power przy wsparciu JBIC i NEXI, modernizację infrastruktury IT z Toyota Tsusho, multidyscyplinarne centrum medyczne Sojitz oraz projekty minerałów krytycznych z udziałem JOGMEC.
W sumie ponad 150 dokumentów zostało podpisanych i zaprezentowanych przez partnerów z sektora publicznego i prywatnego na marginesie szczytu. Japonia ogłosiła również nowe projekty oficjalnej pomocy rozwojowej, w tym dotacje i pożyczki dla Uzbekistanu, Kirgistanu i Tadżykistanu, a także regionalny program ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych we współpracy z UNDP.
Przywódcy przyjęli Deklarację Tokijską, określającą uzgodnione obszary współpracy między Azją Środkową a Japonią.