Państwa turkijskie rozważają wspólną strategię walki z dezinformacją. Tymczasem globalne platformy technologiczne omijają krajowe regulacje.
Fałszywe wiadomości i dezinformacja to problem globalny. Dotyka tak samo Wschodu i Zachodu.
„Jest tyle platform, jak YouTube czy Instagram, na których obywatele także rozpowszechniają fałszywe informacje, a rząd nic nie może z tym zrobić” – powiedziała Zarina Kalmuratova, główna specjalistka Departamentu Polityki Informacyjnej w Ministerstwie Kultury, Informacji i Polityki Młodzieżowej Kirgistanu.
W rozmowie z Euronews wyraziła frustrację, która dobrze oddaje wyzwanie stojące przed rządami na całym świecie. Jak egzekwować prawo krajowe, skoro informacje krążą po globalnych platformach, działających poza jurysdykcją pojedynczych państw?
Jako urzędniczka w rządzie Kirgistanu mierzy się z ograniczeniami krajowych działań przeciw dezinformacji w sieci.
Gdy Kirgistan uchwalił w 2022 roku ustawę przeciw fałszywym informacjom, krytycy od razu ostrzegali, że może stać się narzędziem cenzury, a w imię ochrony obywateli uciszać krytykę. Dwa lata później, podczas niedawnej konferencji medialnej w Baku w Azerbejdżanie, Kalmuratova przekonuje, że te obawy się nie potwierdziły.
„Tak, odbierano ją jako ograniczenie. Jakby to było narzędzie do blokowania lub zamykania stron. W praktyce tak się jednak nie stało” – powiedziała.
W Kirgistanie osoby, które uważają, że stały się celem fałszywych informacji, mogą zwrócić się do władz o interwencję. Urzędnicy żądają wtedy usunięcia treści w ciągu 24 godzin. Stronom, które odmawiają, grozi blokada na okres do dwóch miesięcy. Kalmuratova określa tę sankcję jako wyważoną, a nie drakońską.
Presja na globalne platformy
Nawet ten mechanizm zawodzi, gdy treści pojawiają się na platformach międzynarodowych. Kalmuratova proponuje wywierać presję na gigantów technologicznych, takich jak Meta i Google, by zakładali oficjalne przedstawicielstwa w państwach tureckojęzycznych i tworzyli mechanizmy odpowiedzialności, których dziś brakuje.
„To byłby duży krok w walce z dezinformacją” – przekonywała podczas konferencji, która zgromadziła urzędników odpowiedzialnych za media z krajów zrzeszonych w Organizacji Państw Tureckich (OTS).
W skład OTS wchodzą Turcja, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan i Uzbekistan jako członkowie pełnoprawni, a Węgry, Turkmenistan i inni uczestniczą jako obserwatorzy. Kraje te tworzą szeroki łuk geograficzny: od południowo-wschodniej Europy, przez Kaukaz, po Azję Centralną.
Nie tylko restrykcje
Wiceminister kultury i informacji Kazachstanu, Kanat Iskakow, przedstawił uzupełniającą strategię. Kładzie nacisk na tworzenie wiarygodnych alternatyw, zamiast prostego blokowania problematycznych treści.
„Musimy wypracować skoordynowane podejścia do standardów dziennikarskich dla usług cyfrowych, aby budować zaufanie odbiorców” – powiedział Iskakow podczas konferencji.
Akcent na ujednolicone standardy i wspólną produkcję treści sugeruje, że te państwa dostrzegają, iż o powodzeniu w walce z dezinformacją zdecyduje wiarygodność, a nie tylko egzekwowanie przepisów.
Celem jest wzmacnianie krajowych mediów, którym odbiorcy ufają, tak by zmniejszyć atrakcyjność nierzetelnych źródeł.
Regionalny eksperyment
Spotkania w Baku, w tym 12. posiedzenie grupy roboczej ds. mediów i informacji oraz 7. konferencja na szczeblu ministerialnym, to najnowszy etap działań OTS na rzecz wspólnych polityk medialnych w różnych systemach politycznych.
Inicjatywa rodzi trudne pytania o równowagę między ochroną obywateli przed szkodliwymi kłamstwami a zachowaniem miejsca na uprawnioną krytykę i debatę. Doświadczenie Kirgistanu pokazuje zarówno atrakcyjność, jak i ograniczenia regulacji krajowych w połączonym świecie cyfrowym.
Kolejne forum medialne OTS odbędzie się w Turcji. Państwa członkowskie zajmą się m.in. pytaniem, jak rządy mogą egzekwować standardy, gdy platformy działają globalnie, jak budować zaufanie publiczne oraz czy współpraca regionalna może dać odpowiedzi, których pojedyncze kraje nie są w stanie wypracować samodzielnie.