Nowe miasto Kiruna jest nawet o 10°C chłodniejsze, co zauważają mieszkańcy.
Kiedy w 2014 r. górnictwo zmusiło szwedzkie miasto Kiruna do przeprowadzki, urbaniści obiecywali nowy początek. Mieszkańcy twierdzą jednak, że nowe miasto straciło ciepło, które definiowało stare - zarówno pod względem ducha, jak i temperatury.
Badanie przeprowadzone przez Uniwersytet w Göteborgu wykazało, że nowa Kiruna, przeniesiona w celu zrobienia miejsca dla kopalni rudy żelaza, może być zimą nawet o 10°C chłodniejsza niż jej poprzedniczka. Wynika to z faktu, że miasto zostało odbudowane w depresji, w której gromadzi się zimne powietrze, podczas gdy wysokie budynki blokują niskie arktyczne słońce przez większą część roku.
Niektórzy eksperci twierdzą, że wynik ten był oczywisty od samego początku.
"Wiadomo było, że warunki będą gorsze niż wtedy, gdy urbanista Per Olof Hallman opracował plan miasta Kiruna w 1900 roku", mówi Jennie Sjöholm z Uniwersytetu w Göteborgu, specjalistka od dziedzictwa budowlanego.
"Decydenci nie zoptymalizowali projektu pod kątem klimatu miejskiego".
Stulecie arktycznego know-how zignorowane
Kiedy firma górnicza LKAB po raz pierwszy założyła Kirunę w 1900 roku, Hallman umieścił ją na słonecznym, południowym zboczu, a ulice zakrzywiały się wraz z krajobrazem, aby uniknąć tuneli aerodynamicznych i zachować schronienie. Lokalizacja była najlepsza z możliwych w tym klimacie.
W przypadku nowej Kiruny, najbardziej wysuniętej na północ osady w Szwecji, położonej za kołem podbiegunowym, planiści przedkładali połączenia infrastrukturalne nad mikroklimat. Według Sjöholma zaowocowało to chłodniejszym, bardziej wietrznym miastem, w którym place zabaw i balkony często skierowane są na północ.
"Od dziesięcioleci wiemy, jak budować w warunkach arktycznych" - mówi. "Ale ta wiedza nie została w pełni wykorzystana".
Podczas gdy niektórzy mieszkańcy doceniają nowe centrum handlowe i budynki użyteczności publicznej zbudowane po przeprowadzce, inni opisują główny plac jako "cholerny tunel aerodynamiczny".
Dlaczego Kiruna musiała się przenieść?
Kiruna została pierwotnie założona ponad 100 lat temu, aby pomieścić pracowników kopalni rudy żelaza.
Kopalnia rozrastała się z biegiem lat, gdy odkrywano w niej coraz cenniejsze minerały - w tym największe w Europie złoża minerałów ziem rzadkich, które są wykorzystywane do produkcji nowych technologii, takich jak baterie do samochodów elektrycznych i turbiny wiatrowe.
Ekspansja ta sprawiła jednak, że grunt pod miastem stał się niestabilny. Ponieważ budynki i ulice są narażone na zawalenie, szwedzcy urzędnicy zdecydowali się przenieść miasto, budynek po budynku - proces ten ma się zakończyć dopiero w 2035 roku.
Ucierpiały również rdzenne społeczności Sámi i ich tradycje.
Kopalnia, miasto i infrastruktura, taka jak drogi i linie kolejowe, przecinają historyczne szlaki migracji reniferów. Aby uzyskać dostęp do zimowych pastwisk, z których korzystają od setek lat, pasterze reniferów muszą przemieszczać się z jednej strony Kiruny na drugą.
Projektowanie dla wysiedlonej przyszłości
W całej Arktyce i poza nią relokacja staje się rzeczywistością, ponieważ środowisko zmienia się wokół społeczności.
Naukowcy zajmujący się projektowaniem w Arktyce twierdzą, że czynniki takie jak orientacja ulic, wysokość budynku i krajobraz mogą stanowić różnicę między komfortem a zimnem w ekstremalnych warunkach klimatycznych. W Kirunie niektóre z tych czynników zostały odłożone na bok podczas przeprowadzki miasta.
"Nowa Kiruna nie jest jeszcze ukończona i istnieją sposoby na poprawę komfortu dzięki drzewom i infrastrukturze ulicznej" - podkreśla Sjöholm. "Ale wiele warunków zostało już ustalonych".