Połów ryb na skalę przemysłową co roku przyczynia się do przypadkowej śmierci tysięcy morskich zwierząt. Czy nowe technologie pomogą rozwiązać ten problem?
We francuskiej części Zatoki Biskajskiej, jednego z najbogatszych łowisk w Europie, każdego roku tysiące delfinów przypadkowo zaplątuje się w sieci rybackie, przypłacając to życiem.
Każdej zimy może wyrzuca na plaże średnio tysiąc delfinów. Jak poinformował Bastien Mérigot, koordynator projektu DolphinFree, liczby te mogą być jednak zaniżone. Według analiz obserwatorium PELAGIC sieci rybackie mogą w przybliżeniu odpowiadać za śmierć od 4500 do 8500 delfinów rocznie. Wiele delfinów, które duszą się w sieciach, nigdy nie dociera do brzegu. Toną niezauważone, stawiając naukowców wobec problemu niekompletności danych potrzebnych do oceny pełnej skali problemu.
Straty te nie tylko negatywnie wpływają na morskie ekosystemy, ale także stanowią zagrożenie dla źródła utrzymania rybaków, których byt zależy od tych wód. Aby ograniczyć zagrożenie dla delfinów, już drugą zimę z rzędu władze zarządziły zamknięcie łowisk na miesiąc. Jednocześnie w ramach kilku europejskich projektów badawczych poszukuje się innowacyjnych rozwiązań technologicznych, które pozwoliłyby chronić morskie zwierzęta bez konieczności całkowitego wstrzymywania połowów.
Technologia, która rozmawia z delfinami
Aby zaradzić kryzysowi w Zatoce Biskajskiej, w ramach projektu DolphinFree, finansowanego przez Unię Europejską i stowarzyszenie sektora rybołówstwa „France Filière Pêche”, wprowadzane jest pionierskie rozwiązanie w postaci sygnalizatora akustycznego dla sieci rybackich. Został on zaprojektowany tak, aby jego dźwięk wtapiał się w naturalną komunikację delfinów opartą na ultradźwiękach. Urządzenie to wytwarza sygnały przypominające odgłosy echolokacji używanej przez delfiny do orientowania się w otoczeniu. Tworząc akustyczny obraz zagrożenia – nagrane echo sieci rybackiej z zaplątanym w nią martwym delfinem – sygnalizator skłania te zwierzęta do omijania wybranego obszaru.
Wstępne testy przeprowadzone przez naukowców dają obiecujące wyniki. Delfiny reagują na sygnał nadajnika, trzymając się z dala od rejonu, z którego nadchodzi dźwięk. Aby jednak technologia ta mogła zostać oficjalnie wdrożona, musi wykazać się skutecznością podczas testów na dużą skalę, które zostaną przeprowadzone na pokładach kutrów rybackich.
Rybacy sugerują, że urządzenia sygnalizacyjne powinny być mniejsze, aby lepiej pasowały do osprzętu używanego podczas połowów. Dodatkowym wymogiem jest utrzymanie urządzeń w cenie przystępnej dla rybaków, którzy posługują się sieciami o długości dziesiątek kilometrów. Sygnalizatory wymagają również regularnej konserwacji i doładowywania, co dla i tak już przeciążonych załóg oznacza dodatkowe zajęcie.
Trwające testy sygnalizatora DolphinFree oraz drugiego rozwiązania elektronicznego, które rząd francuski zakwalifikował do ostatecznych prób, będą prowadzone przez cały rok 2026 na ponad 200 kutrach. Ich celem jest udoskonalenie technologii i zadbanie o to, aby spełniała ona potrzeby rybaków, pozwalając jednocześnie na ograniczenie śmiertelności delfinów o 30–40% – w nadziei, że zapobiegnie to przyszłym zimowym zamknięciom łowisk.
Włoki i przyłów: globalny problem
W rybołówstwie delfiny nie są jedynymi ofiarami niezamierzonego połowu. Szacuje się, że w skali globalnej około 40% wszystkich połowów ryb stanowi tak zwany przyłów — zwierzęta morskie, które schwytano przypadkowo. Są wśród nich młode lub chronione ryby i przedstawiciele innych gatunków, w tym żółwi i ptaków morskich. Zwierzęta te często wyrzuca się po prostu z powrotem do morza, a wiele z nich jest martwych lub konających. Przyczynia się to do powstawania ogromnych ilości odpadów i niepotrzebnych szkód środowiskowych.
Szczególny problem stanowią sieci zwane włokami, szeroko stosowane w rybołówstwie komercyjnym. Te duże, ruchome sieci zmiatają wszystkie zwierzęta na swojej drodze, bez względu na gatunek. Wpływ działalności flot rybackich na środowisko podlega coraz dokładniejszej kontroli. Co za tym idzie, rośnie popyt na bardziej selektywne metody połowów.
Sieć włokowa ze sztuczną inteligencją
Aby rozwiązać problem przyłowu u źródła, w ramach kolejnej inicjatywy finansowanej przez UE, projektu Marine Beacon, opracowywana jest inteligentna sieć włokowa wykorzystująca sztuczną inteligencję. Koncepcja tego rozwiązania opiera się na pomyśle „Game of Trawl”, który zrodził się we francuskim instytucie IFREMER w Lorient.
W odróżnieniu od tradycyjnych sieci, inteligentny włok jest wyposażony w podwodne kamery oraz wykorzystuje algorytmy uczenia maszynowego do identyfikacji i sortowania połowu w czasie rzeczywistym. System ten jest zdolny odróżnić gatunki pożądane od zwierząt morskich niebędących celem połowu i automatycznie zapewnia niechcianej zdobyczy drogę ucieczki. Według biologa morskiego Robina Faillettaza, który kieruje pracami w IFREMER, taka „aktywna selektywność” może oznaczać „zmianę paradygmatu” w sposobie prowadzenia połowu ryb.
W testach laboratoryjnych inteligentna sieć włokowa wykazała zdolność do identyfikacji gatunków ryb na podstawie nagrania wideo. Sprawnie sterowała również klapą, która ma wypuszczać połów lub zatrzymywać go w sieci. Kolejnym wyzwaniem jest dostosowanie tej technologii do wykorzystania jej na dużych kutrach komercyjnych. Inżynierowie muszą zadbać o to, aby system był wystarczająco odporny na trudne warunki oceaniczne, na tyle kompaktowy i lekki, by nie utrudniać pracy załogom, oraz łatwy w obsłudze, aby rybacy mogli bezproblemowo włączyć go w tok swych codziennych działań. Celem jest stworzenie rozwiązania, które zapewni niezawodność w wymagających warunkach i będzie możliwe do wdrożenia w ciągu kilku minut.