W poniedziałek prezydent Polski Karol Nawrocki udał się z wizytą roboczą na Litwę. Wraz z litewskim prezydentem Gitanasem Nausėdą wziął udział w uroczystym otwarciu zmodernizowanego fragmentu trasy Via Baltica, łączącej oba kraje.
REKLAMA
Była to druga wizyta prezydenta Karola Nawrockiego na Litwie – poprzednia miała miejsce na początku września. Jak przekazała kancelaria tego kraju, wydarzenie miało również wymiar symboliczny – odbyła się w rocznicę podpisania Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, które miało miejsce 20 października 1791 roku. Dokument ten stanowił istotny krok w kierunku równości Litwinów i Polaków w strukturach państwowych ówczesnej Rzeczypospolitej.
Po ceremonii prezydenci obu państw omówili kwestie związane z bezpieczeństwem, współpracą dwustronną oraz wspólnym wsparciem dla Ukrainy.
Via Baltica. Szlak transportowy łączący Bałtyk z Europą Środkową i Zachodnią
Via Baltica stanowi fragment europejskiej sieci transportowej i jest kluczowym szlakiem drogowym, łączącym Litwę, Łotwę oraz Estonię z Polską, a także z pozostałymi krajami Unii Europejskiej.
Na terenie Polski trasa przebiega drogą ekspresową S61 – od przejścia granicznego z Litwą w Budzisku do Ostrowi Mazowieckiej, skąd łączy się z trasą S8 prowadzącą do Warszawy. Łączna długość odcinka wynosi 310 kilometrów zmodernizowanej drogi. Znaczenie tej trasy wykracza poza granice kraju – to kluczowy fragment europejskiej sieci TEN-T, spinającej Bałtyk z Morzem Północnym, Czarnym i Egejskim. Oddana niedawno obwodnica Łomży była ostatnim brakującym ogniwem na polskim odcinku – istotnym nie tylko dla krajowej sieci drogowej, ale i dla transportu w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Via Baltica to główny korytarz drogowy między państwami bałtyckimi a resztą kontynentu.
Na trasie kierowcom udostępniono już odcinek między Łomżą Zachód a Kolnem — na obwodnicy Łomży w ciągu drogi ekspresowej S61 można już jeździć dwoma jezdniami. ”Oddaliśmy do użytku jezdnię w kierunku Suwałk, dzięki czemu cały międzynarodowy korytarz transportowy Via Baltica, o długości 310 km od Warszawy do Budziska, jest już drogą dwujezdniową” — poinformowała w czwartek Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.
Budowa polskiego odcinka Via Baltica trwała ponad dziesięć lat i kosztowała ponad 11 miliardów złotych, z czego prawie 6 miliardów pochodziło z funduszy Unii Europejskiej. Obwodnica Łomży została dofinansowana kwotami 440,4 mln zł z programu Infrastruktura i Środowisko oraz 245,9 mln zł z programu FEnIKS na lata 2021–2027. – Tak więc, prawie cała trasa została współfinansowana ze środków unijnych.
Via Baltica. Droga o fundamentalnym znaczeniu dla wojsk NATO
Trasa ta ma znaczenie nie tylko dla ruchu cywilnego, ale również dla logistyki wojskowej. To przede wszystkim ważny korytarz transportowy, którym codziennie przewożone są towary między północą a zachodem Europy przez tysiące ciężarówek. W obecnej sytuacji geopolitycznej trasa zyskuje dodatkowe, strategiczne znaczenie.
Pełni kluczową rolę w mobilności wojsk NATO, umożliwiając szybkie przemieszczanie się sił wzdłuż wschodniej flanki Sojuszu. Dzięki temu Via Baltica jest ważnym elementem bezpieczeństwa całego regionu.
W realizacji również Rail Baltica
To nowoczesna linia kolejowa budowana w europejskim standardzie torów, której celem jest zapewnienie szybkiego połączenia między państwami bałtyckimi a resztą kontynentu. Oddanie do użytku pierwszych odcinków planowane jest do 2030 roku. Choć zasadnicze prace budowlane zostały już zakończone, projekt wciąż stoi przed szeregiem wyzwań. Budowa nowej linii kolejowej o łącznej długości 870 kilometrów, prowadzącej z Tallina w Estonii przez Kowno na Litwie aż do granicy z Polską, rozpoczęła się w 2019 roku, jednak od początku towarzyszą jej opóźnienia i spory między rządami państw bałtyckich dotyczące przebiegu tras.
Projekt ma już co najmniej pięcioletnie opóźnienie – pierwotnie zakładano, że pierwsze pociągi pasażerskie i towarowe kursujące przez całą trasę Bałtyku ruszą w 2025 roku
Jednym z powodów poważnych opóźnień projektu Rail Baltica są kwestie finansowe
lIe będzie kosztować dokończenie bałtyckiej trasy kolejowej?
Szacowane koszty projektu wzrosły czterokrotnie – z początkowych 6 miliardów euro do 24 miliardów. Komisja Europejska uznaje je za zbyt wysokie. Swoje zaniepokojenie wyrazili również audytorzy z państw bałtyckich. W wyniku wspólnego audytu przeprowadzonego przez trzy kraje oszacowano, że brakuje około 11 miliardów euro na dokończenie inwestycji.
Unia Europejska pokrywa do 85 procent kosztów projektu Rail Baltica w ramach programu „Łącząc Europę”, który wspiera rozwój transgranicznej infrastruktury transportowej. Pozostałą część finansowania zapewniają Litwa, Łotwa i Estonia.
Na ten moment powstanie więc uproszczona „trasa ekonomiczna” – zamiast dwutorowej, w większości jednotorowa. Liczba ekranów akustycznych będzie mniejsza, a torowisko zostanie ułożone nieco niżej niż w pierwotnych założeniach. Ponadto linie boczne początkowo pozostaną z szerokim, dotychczasowym rozstawem torów. Takie rozwiązania pozwolą zaoszczędzić kilka miliardów euro.
Rail Baltica ma potencjał do zastosowań militarnych
Projekt Rail Baltica buduje jedną z najnowocześniejszych linii dużych prędkości w Europie. Wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę wykorzystanie tej nowej linii zgodnej ze standardami NATO do celów militarnych staje się coraz ważniejsze.
Na Litwie, Łotwie i w Estonii tory kolejowe wciąż mają stary, rosyjski rozstaw szyn - szerszy niż stosowany w Europie. Nowa linia Rail Baltica zostanie zbudowana w europejskim standardzie. Zmiana ta ma również uzasadnienie geopolityczne – w przypadku rosyjskiej agresji Rail Baltica ma umożliwić szybki transport wojsk i ciężkiego sprzętu z zachodu na wschód. Głównym celem projektu jest jednak usprawnienie połączeń między miastami bałtyckimi a jednolitym rynkiem Unii Europejskiej – szybkie podróże dla turystów, przedsiębiorców oraz sprawny przewóz towarów.
„Projekt Rail Baltica to symboliczny powrót państw bałtyckich do Europy – aż do II wojny światowej kraje bałtyckie były już połączone z Europą torami o szerokości 1 435 mm” – czytamy na stronie internetowej Rail Baltica.
„Jednak od połowy XX wieku państwa bałtyckie były głównie związane z osią kolejową Wschód–Zachód, wykorzystującą rosyjski rozstaw szyn wynoszący 1 520 mm” – napisano dalej.
Po ukończeniu inwestycji pociąg dużych prędkości będzie mógł pokonać trasę z Tallina do Wilna (660 km) w czasie trzech godzin i 38 minut, co stanowi znaczną redukcję czasu podróży w porównaniu z obecną, trwającą nawet do dziewięciu godzin jazdą samochodem lub autobusem.
Rail Baltica, biegnąca wzdłuż osi północ–południe, dzięki planowanym dodatkowym połączeniom kolejowym, połączy państwa bałtyckie z Warszawą, a w dalszej perspektywie również z Berlinem – co jest jednym z priorytetów rządów Estonii, Łotwy i Litwy.
W obliczu zmieniającej się sytuacji geopolitycznej na obszarze Morza Bałtyckiego, spowodowanej pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę, Estonia, Łotwa i Litwa — które graniczą z Rosją — zwracają uwagę na konieczność zwiększenia inwestycji w infrastrukturę umożliwiającą szybki i masowy przewóz sprzętu wojskowego.
Finlandia, dzięki licznym połączeniom promowym między Helsinkami a Tallinem przez Morze Bałtyckie, jest pośrednio zaangażowana w realizację tego projektu.