Od całkowitych zakazów w Belgii i świeckiej Francji po bardziej liberalne stanowiska w Szwecji i Hiszpanii — polityka dotycząca prezentowania symboli religijnych w publicznych instytucjach oraz w przestrzeni znacząco różni się w krajach Europy.
REKLAMA
W stolicy Niemiec trwa gorąca debata polityczna na temat wolności religijnej w sferze publicznej. Partia Zielonych w Bundestagu złożyła wniosek o zniesienie berlińskiej ustawy o neutralności („Neutralitätsgesetz”), która zabrania pracownikom publicznym noszenia widocznych symboli religijnych podczas pełnienia obowiązków służbowych.
Propozycja ta wciągnęła Berlin w szerszą europejską dyskusję na temat świeckości, wolności religijnej i neutralności w miejscu pracy.
Od całkowitych zakazów w Belgii i świeckiej Francji po bardziej liberalne stanowiska w Szwecji i Hiszpanii — polityka dotycząca noszenia symboli religijnych w publicznych instytucjach oraz w przestrzeni publicznej się znacząco różni w krajach Europy.
Tożsamość narodowa, doświadczenia historyczne i priorytety polityczne wpływają na to, jak społeczeństwa reagują na ekspresję religijną w życiu publicznym. Podczas gdy niektóre narody dążą do neutralności, inne stawiają na integrację, a wiele z nich stara się znaleźć równowagę między tymi dwoma podejściami.
Hiszpania: brak przepisów
Hiszpania nie posiada ogólnokrajowych przepisów dotyczących noszenia symboli religijnych. Madryt pozostawia tę kwestię w gestii szkół i instytucji. W 2013 roku Sąd Najwyższy poparł decyzję madryckiego liceum o wykluczeniu uczennicy noszącej hidżab, ustanawiając precedens – ale nie ogólny standard.
Podczas gdy organizacje islamskie podkreślają, że hiszpańska konstytucja oraz umowa o współpracy z 1992 roku chronią prawo do noszenia ubioru religijnego, ministerstwo edukacji argumentuje, że przypadki tego rodzaju są rzadkie i można je rozwiązywać na poziomie lokalnym.
Francja: świeckość jako doktryna państwowa
Francja egzekwuje jedną z najbardziej rygorystycznych interpretacji świeckości w Europie. Wszyscy pracownicy sektora publicznego – od urzędników państwowych po stażystów – muszą powstrzymywać się od wyrażania przekonań religijnych, filozoficznych lub politycznych w jakiejkolwiek widocznej formie. Ta ścisła neutralność to nie tylko polityka, ale jeden z filarów Republiki Francuskiej, mający na celu zachowanie bezstronności sfery publicznej.
Belgia: bezpieczeństwo i spójność
Belgia wprowadziła jedne z najsurowszych przepisów w Europie dotyczących zakrywania twarzy. W 2011 roku stała się drugim po Francji krajem, który zakazał pełnego zakrywania twarzy w miejscach publicznych, uzasadniając to względami bezpieczeństwa i integracji społecznej. Choć jedynie niewielka liczba kobiet w Belgii nosi nikab lub burkę, Europejski Trybunał Praw Człowieka w 2017 roku podtrzymał ten zakaz, uznając go za zgodny z szerszymi zasadami równości płci i porządku publicznego.
Portugalia: neutralność prawna
Portugalia nie zakazuje wprost symboli religijnych, ale pozwala instytucjom — zarówno publicznym, jak i prywatnym — na egzekwowanie neutralnych zasad ubioru, o ile są one stosowane w sposób jednolity. Celem jest ochrona pracowników przed presją religijną oraz zapewnienie ideologicznej neutralności w miejscu pracy.
Austria: rozszerzenie zakresu zakazu
W 2017 roku Austria wprowadziła ustawę zakazującą zakrywania twarzy w przestrzeni publicznej — w tym islamskich zasłon oraz wszelkich przedmiotów zasłaniających rysy twarzy, takich jak kaski czy maski. Rząd uzasadnił to względami bezpieczeństwa publicznego i spójności społecznej. Choć pojawiła się propozycja rozszerzenia zakazu na dziewczęta w wieku szkolnym, Trybunał Konstytucyjny uchylił część przepisów w 2020 roku, orzekając, że zakaz noszenia chust przez dziewczynki poniżej 10. roku życia jest dyskryminujący.
Dania: ogólny zakaz zakrywania twarzy
W 2018 roku Dania wprowadziła całkowity zakaz zakrywania twarzy we wszystkich miejscach publicznych. Prawo to obejmuje wszelkie elementy ubioru zakrywające twarz — w tym burki i nikaby — i zostało uzasadnione przede wszystkim względami identyfikacji publicznej oraz przejrzystości społecznej.
Holandia: częściowe ograniczenia
Holenderska ustawa z 2019 roku ogranicza zakrywanie twarzy w wybranych miejscach publicznych, takich jak szkoły, szpitale i środki transportu publicznego, gdzie — zdaniem rządu — jasna komunikacja i możliwość identyfikacji są niezbędne. Choć nie jest to całkowity zakaz, przepisy odzwierciedlają rosnącą skłonność do regulowania ekspresji religijnej w przestrzeni publicznej.
Włochy: prawo z innej epoki
Włochy nie posiadają konkretnego zakazu dotyczącego ubioru religijnego, choć ustawa antyterrorystyczna z 1975 roku zakazuje zakrywania twarzy w miejscach publicznych. Przepisy te, pierwotnie niezwiązane ze strojem religijnym, były w niektórych przypadkach przywoływane w celu ograniczenia noszenia nikabu i burki w przestrzeniach publicznych lub środowiskach wrażliwych pod względem bezpieczeństwa.
Szwecja: wolność i lokalny sprzeciw
Szwecja nie ma ogólnokrajowego zakazu dotyczącego ubioru religijnego, a zasłony twarzy są dozwolone w życiu publicznym. Podejście państwa faworyzuje prawa jednostki, choć niektóre gminy próbowały wprowadzić ograniczenia w szkołach, powołując się na potrzebę integracji i równości płci. Inicjatywy te wywołały debatę, ale nie doprowadziły do zmian na poziomie krajowym.
Grecja: ochrona prawna z praktycznymi ograniczeniami
Greckie prawo zapewnia solidną ochronę przed dyskryminacją ze względu na religię w miejscu pracy i w dostępie do usług publicznych. W praktyce jednak bywa inaczej. W jednym z przypadków z 2022 roku szpital zabronił studentce pielęgniarstwa noszenia chusty podczas stażu, powołując się na przepisy dotyczące jednolitego ubioru. Grecki Rzecznik Praw Obywatelskich uznał, że polityka ta nie narusza przepisów antydyskryminacyjnych, traktując sprawę jako kwestię ubioru, a nie wyznania.
Bułgaria: zakaz z wyjątkami
W 2016 roku Bułgaria wprowadziła ogólnokrajowy zakaz zakrywania twarzy w miejscach publicznych, argumentując go względami bezpieczeństwa i spójności społecznej. Choć prawo dopuszcza wyjątki ze względów zdrowotnych lub zawodowych, stanowi element szerszych wysiłków mających na celu regulację widocznych przejawów wiary islamskiej. Hidżab, który nie zakrywa twarzy, pozostaje dozwolony i nadal jest powszechnie noszony przez muzułmanki w całym kraju.