Dokładnie 234 lata temu uchwalono w Rzeczpospolitej Obojga Narodów konstytucję, która była pierwszą w nowożytnej Europie, i drugą na świecie, po konstytucji amerykańskiej. Dokument wprowadził liczne swobody obywatelskie i zreformował system władzy.
REKLAMA
Konstytucja 3 Maja przekształciła dotychczasową demokrację szlachecką i monarchię elekcyjną w monarchię konstytucyjną oraz wprowadziła zasadę trójpodziału władzy. Wprowadzono także dwuizbowy Sejm.
Polska nie mogła jednak długo cieszyć się nowymi prawami. Rok po wprowadzeniu Konstytucji 3 maja, w 1792 roku, rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska, w efekcie której doszło do obalenia Konstytucji i drugiego rozbioru Polski. Święto 3 maja, które ustanowiono wkrótce po ogłoszeniu dokumentu, zostało przywrócone w 1919 roku i ponownie zdelegalizowane przez niemiecką okupację. Na dobre, święto przywrócono w 1990 roku.
Konstytucja 3 maja
Konstytucja 3 maja powstała z historycznej i gospodarczej konieczności. Możliwość weta mocno utrudniała stabilną monarchię, a Sejm, kontrolowany przez szlachtę, był podatny na przekupstwo, a przede wszystkim wpływy zewnętrzne.
Konstytucja, podpisana przez księcia Stanisława Augusta Poniatowskiego i przyjęta na Sali Senatu, zniosła liberum veto i wprowadziła system głosowania większościowego w Sejmie. Ponadto, jak stwierdzono w art. 5: „Wszelka władza w społeczeństwie obywatelskim powinna pochodzić z woli ludu, a jej celem i przedmiotem powinno być zachowanie i integralność państwa, wolności obywatelskiej i dobrego porządku społecznego, na równych prawach i na trwałych podstawach”.
Konstytucja 3 maja przyznała też mieszczanom prawo do nabywania majątków ziemskich oraz dostęp do większości stanowisk i pozycji.
Ile było konstytucji w Polsce?
Konstytucja to podstawowy akt prawny w państwie, na podstawie którego tworzone są ustawy i kształtowane jest prawodawstwo oraz ustrój państwa. Jest ona punktem odniesienia do wszystkich innych aktów prawnych.
W Polsce uchwalano konstytucję cztery razy. Pierwsza, Konstytucja 3 Maja została podpisana w 1791 roku. Następnym dokumentem była Konstytucja Marcowa z 1921 roku, która jako pierwsza wprowadziła demokrację parlamentarną. W 1935 roku wprowadzono Konstytucję Kwietniową, która wzmacniała ustrój prezydencki i ograniczała rolę parlamentu do funkcji ustawodawczej i kontrolnej. W 1997 roku wprowadzono obecną konstytucję, która wprowadzała więcej swobód obywatelskich, z których najważniejsze to prawo do życia, nietykalności osobistej, wolności sumienia i wyznania, czy wyrażania własnych poglądów.
Ile razy zmieniano konstytucję?
Obecna konstytucja Polski w ciągu 28 lat przeszła dwie nowelizacje. W 2006 roku zmieniono art. 55 i wprowadzono możliwość ekstradycji polskiego obywatela na wniosek innego państwa lub organu międzynarodowego, jeśli popełniłby on za granicą lub w Polsce przestępstwo. W 2009 wprowadzono natomiast zmiany w art. 99. Zmiana dotyczyła przesłanek do odebrania biernego prawa wyborczego i mówiła o niemożliwości wyboru do Sejmu lub Senatu osoby, która jest skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, skazane z oskarżenia publicznego. Konstytucja Rzeczpospolitej ma 243 artykuły i rozpoczyna się preambułą.
Święto 3 maja to w Polsce dzień wolny od pracy. Jest to obchodzone przez rząd Święto Narodowe, podczas którego organizowane są różne marsze i wydarzenia.