Coraz częściej słychać ostatnio pytanie, czy Kanada mogłaby hipotetycznie ubiegać się o członkostwo w Unii Europejskiej w obliczu rozpadających się stosunków z USA. Eksperci twierdzą, że jej geograficzna i kulturowa odległość od kontynentu stanowi problem.
REKLAMA
Media społecznościowe są pełne Europejczyków i Kanadyjczyków wzywających Kanadę do przystąpienia do Unii Europejskiej, po niedawnej wrogości ze strony prezydenta USA Donalda Trumpa, która popchnęła Ottawę bliżej w ramiona Europy.
Posty na Reddit i X są pełne komentarzy użytkowników mediów społecznościowych sugerujących, że Kanada może i powinna dołączyć do UE, aby zerwać więzi z Waszyngtonem, ponieważ administracja Trumpa grozi uczynieniem Kanady 51. państwem i nakłada cła na swoich tradycyjnych sojuszników w Europie.
Zwolennicy Kanady jako 28. państwa członkowskiego wymieniają jej publiczny system opieki zdrowotnej w stylu europejskim, unikalną kulturę angielską i francuskojęzyczną oraz udział w NATO jako niektóre z powodów, dla których kraj mógłby dołączyć do bloku.
Jeszcze więcej tego typu postów pojawiło się po tym, jak nowy premier Mark Carney nawiązał do europejskich korzeni Kanady podczas wizyty na starym kontynencie - jego pierwszej oficjalnej podróży zagranicznej od czasu objęcia urzędu - podczas której spotkał się z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem i premierem Wielkiej Brytanii Keirem Starmerem, aby omówić niedawną wrogość Trumpa.
"Chcę zapewnić, że Francja i cała Europa entuzjastycznie współpracują z Kanadą, najbardziej europejskim z krajów pozaeuropejskich" - powiedział Carney, dodając, że chciałby "utrzymać jak najbardziej pozytywne stosunki ze Stanami Zjednoczonymi".
Spotkanie odbyło się po tym, jak sondaż opublikowany przez Abacus Data pod koniec lutego wykazał, że 44% Kanadyjczyków uważa, że ich kraj powinien dołączyć do UE, w porównaniu do 34%, którzy twierdzą, że nie powinien.
Kolejne 46% respondentów poparłoby przystąpienie Kanady do UE, w porównaniu do 29%, którzy byliby temu przeciwni.
Ale czy jest to rzeczywiście możliwe? Czy Kanada naprawdę mogłaby dołączyć do bloku?
Co mówi prawo UE?
Paula Pinho, rzeczniczka przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen, powiedziała podczas briefingu na początku marca, że Komisja Europejska jest "zaszczycona" wynikami ankiety, ponieważ pokazują one atrakcyjność UE, ale dodała, że artykuł 49 Traktatu o Unii Europejskiej mówi, że tylko państwa europejskie mogą ubiegać się o członkostwo w UE.
Rzeczywiście, tak stanowi traktat: "Każde państwo europejskie, które szanuje wartości, o których mowa w artykule 2, i zobowiązuje się je wspierać, może złożyć wniosek o członkostwo w Unii".
Niemniej jednak traktat nie określa dokładnie, co stanowi "państwo europejskie".
Dokument Komisji ówczesnych Wspólnot Europejskich z 1992 r. daje nam jednak wskazówkę, podkreślając znaczenie więzi geograficznych i kulturowych.
"Termin 'europejski' nie został oficjalnie zdefiniowany" - czytamy w dokumencie. "Łączy w sobie elementy geograficzne, historyczne i kulturowe, które składają się na tożsamość europejską".
"Wspólne doświadczenie bliskości, idei, wartości i historycznych interakcji nie może być skondensowane w prostej formule i podlega przeglądowi w każdym kolejnym pokoleniu" - czytamy dalej w dokumencie.
Według Petera Van Elsuwege, profesora prawa UE na Uniwersytecie w Gandawie, inne organizacje kontynentalne mogą również służyć jako barometr europejskości.
"Innym punktem odniesienia jest członkostwo w Radzie Europy, ponieważ ta organizacja jest również otwarta tylko dla "państw europejskich"", powiedział EuroVerify. "W związku z tym członkostwo w Radzie Europy wskazuje "granice Europy"".
Statut Rady Europy, który poprzedza UE, mówi: "Każde państwo europejskie (...) może zostać zaproszone do członkostwa w Radzie Europy przez Komitet Ministrów".
Czy kraje spoza Europy ubiegały się wcześniej o członkostwo w UE?
Kraje spoza Europy kontynentalnej już wcześniej ubiegały się o członkostwo w UE, a nawet ostatecznie do niej przystąpiły.
Cypr, który jest kulturowo i politycznie europejski, ale geograficznie znajduje się w Azji Zachodniej, stał się pełnoprawnym członkiem UE w 2004 roku.
Podczas gdy część Turcji leży w Europie, większość znajduje się w Azji Zachodniej. Niemniej jednak jest to kraj od trzech dekad kandydujący do UE, mimo że rozmowy akcesyjne utknęły w martwym punkcie na wiele lat. Niedawno o tureckich ambicjach przypomniał znów prezydent Recep Erdogan.
Maroko natomiast złożyło wniosek o przystąpienie do UE w 1987 r., ale został on odrzucony, ponieważ nie jest krajem europejskim.
W przeciwieństwie do Cypru i Turcji, Maroko nie jest członkiem Rady Europy, podobnie jak Kanada, co według Van Elsuwege jest jedną z największych przeszkód w jego przystąpieniu do UE.
"Kanada - podobnie jak Maroko w przeszłości - nie spełnia kryterium "państwa europejskiego"", powiedział. "W szczególności Kanada nie jest geograficznie położona w Europie, nie jest państwem członkowskim Rady Europy i nie ma żadnych dawnych powiązań z rozwojem kulturalnym Europy".
Van Elsuwege zauważył, że sytuacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku Cypru i Turcji. W przypadku tego pierwszego, Komisja Europejska zdecydowała, że rola Cypru w rozwoju kultury i cywilizacji europejskiej, oprócz jego bliskich powiązań kulturowych, politycznych i gospodarczych z resztą kontynentu, czyni jego wniosek dopuszczalnym.
W przypadku Turcji, jej geografia i historia odgrywają rolę w uznaniu jej za "państwo europejskie".
"Miało to już miejsce w układzie stowarzyszeniowym z 1963 r. między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, który zawiera odniesienie do potencjalnego przyszłego wniosku Turcji o członkostwo" - powiedział Van Elsuwege.
"W związku z tym Cypr i Turcja są raczej szczególnymi przypadkami, które nie mogą być postrzegane jako precedensy pozwalające stwierdzić, że Kanada może być potencjalnie uznana za "państwo europejskie" na mocy art. 49 TUE".
Najbardziej prawdopodobnym wnioskiem jest zatem to, że Kanada nie może legalnie przystąpić do UE, ponieważ nie jest kulturowo, politycznie ani geograficznie europejska, a hipotetyczny wniosek Kanady wymagałby przeglądu prawnego traktatów.