Na spieczonych słońcem polach południowej Hiszpanii rośnie nowy rodzaj kukurydzy. Wygląda jak każda inna uprawa, ale skrywa technologię, która może zmienić przyszłość rolnictwa.
Zmieniające się warunki pogodowe i przepisy oraz rosnące problemy związane ze szkodnikami i chorobami stawiają rolników w całej Europie przed nowymi, trudnymi wyzwaniami. Rolnictwo jest dziś trudniejsze niż kiedykolwiek wcześniej – a być może trudniejsze, niż powinno być.
Aby wzmocnić strategiczną autonomię, Unia Europejska zachęca do tworzenia europejskich innowacji w całym systemie rolno-spożywczym w celu wsparcia rozwoju odpornych upraw i zrównoważonych metod uprawy.
Jedna z takich innowacji jest obecnie testowana w Hiszpanii przez Cortevę, globalną firmę zajmującą się technologiami rolniczymi. Zmodyfikowane genetycznie odmiany kukurydzy Corteva zostały zaprojektowane tak, aby lepiej dostosowywać się do ekstremalnych warunków i zapewniać bardziej spójne plony, co skutkuje przystępniejszą cenowo produkcją krajową, nawet na mniej sprzyjających glebach i w trudniejszych klimatach.
Czym jest edycja genów?
Edycja genomu to technologia, która umożliwia naukowcom wprowadzanie niewielkich zmian w DNA rośliny bez wstawiania DNA innego gatunku. Edycja genów działa w obrębie DNA rośliny i usuwa, edytuje lub przenosi gen, aby pomóc roślinie stać się silniejszą – co czyni ją bardziej odporną na choroby, szkodniki, owady lub chwasty, a także na warunki takie jak powodzie i susze. Edycja genów robi to, co rolnicy robią od wieków – tworzy lepsze rośliny – ale szybciej, taniej i skuteczniej.
Presja na europejski system żywnościowy
Południowa Hiszpania już teraz doświadcza stresu środowiskowego, z którym wkrótce będą musiały zmierzyć się inne regiony. "Za każdym razem, gdy pada deszcz, pada więcej niż powinno” – mówi Pedro Fernández, rolnik z okolic Sewilli. "Występują długie okresy deszczu i wiele susz. Jeśli dodamy do tego fakt, że pojawiły się nowe szkodniki, dobra hodowla może być trudna”.
"Jednym z wielu problemów związanych z ekstremalnymi warunkami pogodowymi jest to, że mogą one prowadzić do całkowitych strat w zbiorach” – wyjaśnia Frank Röber, lider ds. europejskich sojuszy hodowlanych w firmie Corteva. "W ujęciu zbiorczym ma to wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe”.
Dla rolników takich jak Fernández edycja genomu może być bardzo potrzebnym rozwiązaniem. "Dzięki edycji genów zwiększymy bezpieczeństwo żywnościowe i będziemy mogli lepiej dbać o środowisko” – mówi. "Jeśli wszystko zrobimy dobrze, czeka nas wspaniała przyszłość, ale najpierw musimy zaakceptować nową technologię”.
Precyzyjne podejście do hodowli roślin
Corteva inwestuje prawie 3,5 miliona euro każdego dnia w badania i rozwój, a w centrum wysiłków na rzecz rozwoju technologii edycji genów znajduje się centrum badawcze La Rinconada w Sewilli w Hiszpanii i centrum badawcze Eschbach w Niemczech.
Aby przełożyć te badania na praktyczne wyniki, firma testuje swoje innowacje w rzeczywistych warunkach. W Sewilli Corteva testuje w terenie swoją zmodyfikowaną genetycznie kukurydzę, a wyniki uzyskane tego lata pokazują, jak zmodyfikowane uprawy mogą radzić sobie w warunkach przyszłej presji klimatycznej.
"Edycja genów pozwala nam tworzyć większą zmienność genetyczną” – wyjaśnia Röber. "Można ją wykorzystać do zatrzymania negatywnych lub wzmocnienia pozytywnych genów, aby uzyskać lepszą wydajność w gospodarstwie”.
Możliwości dla wszystkich upraw
Edycja genomu oferuje ekscytujące możliwości dla innowatorów różnej wielkości, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Oprócz tworzenia bardziej wytrzymałych odmian upraw, naukowcy zajmujący się roślinami wykorzystują tę technologię do opracowywania produktów, takich jak ziemniaki odporne na choroby.
W całej Europie i poza nią naukowcy demonstrują potencjał edycji genów w celu zwiększenia wydajności upraw i efektywności wykorzystania zasobów. Na przykład w brytyjskim Rothamsted Research naukowcy opracowali pszenicę o ulepszonych właściwościach, która obecnie przechodzi z etapu małych prób na polu do większych testów w gospodarstwach rolnych i innych. Wyhodowali również odmianę jęczmienia, która magazynuje około dwa razy więcej tłuszczu niż konwencjonalne odmiany, co czyni ją bardziej energetyczną paszą, która może pomóc zmniejszyć emisje z wypasu zwierząt poprzez umożliwienie im uzyskania większej ilości energii z tej samej ilości paszy.
Z kolei praca Tropic Biosciences nad edytowanymi genami bananów Cavendish pokazuje, w jaki sposób ukierunkowane modyfikacje mogą sprawić, że zwykłe banany będą smakować lepiej i wytrzymywać dłużej, co zmniejszy marnotrawstwo żywności.
Szerszy kontekst
Technologia pojawia się w kluczowym momencie dla Europy. Edycja genów może pomóc zrównoważyć strategiczną autonomię ze zrównoważonym rozwojem, ale jej przyszłość zależy od tego, jak ewoluują przepisy – i jak szybko podąży za nimi zaufanie publiczne.
Mimo że Komisja Europejska zaproponowała kompleksową definicję prawną edycji genów (nowe techniki genomowe, ang.: new genomic techniques, NGT) w 2023 roku, rozporządzenie jest nadal przedmiotem negocjacji i nie zostało formalnie przyjęte do prawa unijnego. Na początku 2025 r. Rada UE zatwierdziła projekt, który traktuje rośliny poddane edycji genetycznej podobnie do tych hodowanych konwencjonalnie, jednocześnie odróżniając je od tych, w których wprowadzono bardziej złożone zmiany, ale ostateczne jeszcze nie osiągnięto porozumienia między prawodawcami.
Podczas gdy debata trwa, miliardy zainwestowane w badania, odporność europejskich gospodarstw i wydajność systemu rolnego wiszą na włosku. To, co stanie się później, zadecyduje o tym, czy edycja genów pozostanie naukową obietnicą, czy też stanie się kamieniem węgielnym europejskiego rolnictwa i europejskiej gospodarki.